İlk uzay macerasının 57'nci yıldönümü

Yuri Gagarin Dünya’nın yörüngesinde bir tur dönmek üzere Vostok 1 uzay aracına bindiğinde takvimler 12 Nisan 1961’i gösteriyordu. Döküm mühendisi olan Gagarin savaş pilotu eğitimi esnasında uzay görevi için seçildi. Uzay yolculuğundan 7 yıl sonra 27 Mart 1968 yılında MIG 15 savaş uçağı ile gerçekleştirdiği eğitim uçusunda yaşanan bir kazada hayatını kaybetti.

Uzay mühendislerinin uzaya gönderilen canlılar konusunda Gagarin öncesinde geniş bir deneyimi bulunmuyordu. Belka ve Strelka adındaki iki köpek, beraberinde bir tavşan, 40 fare ve iki sıçanla uzay yolculuğundan sağ çıkmayı başarabilmişti. 19 Ağustos 1960'da bir uzay aracıyla gökyüzüne fırlatılan canlılar, Sputnik 5 uydusuna inmiş ve bir kapsülle güvenli bir şekilde Dünya’ya dönmüşlerdi.

Dönüşünden sonra Gagarin ünlü biri haline geldi. Rus uzay programının bir elçisi olarak tüm dünyayı dolaştı. Gelecekteki kozmonotların eğitilmesinde görev alması planlanıyordu ancak başladığı savaş pilotu eğitimini tamamlamak istedi. Ölümüne sebep olan kaza eğitim uçusu esnasında, muhtemelen riskli bir manevra sebebiyle, gerçekleşti.

Devam eden Soğuk Savaş’a rağmen başarısı hem Batı'da hem de Doğu’da takdir edildi. Ancak bu durum Amerikalıları kendilerini uzayda kanıtlama girişimlerine hız kazandırdı. Huntsville Times gazetesinin bu sayısında Amerikalı Alman roket mühendisi Wernher von Braun’un ABD’yi Rus uzay programının gerisinde kalmaması konusunda uyarıyor.

20 Şubat 1962 tarihinde sıra ABD’ye geldi. Mercury-Atlas 6 roketi ilk ABD’li astronotu uzaya taşıdı. Roket, Dünya yörüngesinde üç tur attı. John Glenn Gagarin’den daha deneyimli bir pilottu. Astronot olmadan önce de pilot olarak çalışan Glenn donanmayla birlikte test ucuçları yapmış ve döneminin süpersonik rekorunu kırmıştı.

Gagarin’in ardından yaklaşık iki yıl sonra Sovyetler Birliği yörüngeye ilk kadın kozmonotu gönderdi. Vostok-6 uzay aracında üç gün geçiren Valentina Tereshkova dünya çevresinde 48 tur attı. Bu fotoğrafta meslektaşları Gagarin ve Bykovski arasında poz veriyor. Tereshkova, 2014 senesinde Soçi’de gerçekleşen Kış Olimpiyatları’nın açılışında olimpiyat bayrağını taşımıştı.

20 Temmuz 1969 yılında Neil Amstrong ve Buzz Aldrin'in ilk defa Ay’a inmesiyle ABD uzay yarışını kazandı. NASA, hala, aya insan gönderebilmiş tek kurum. Ancak geçtiğimiz 40 yılda ay ilgi çekici bir hedef olmaktan çıktı. Araştırma ve geliştirme faaliyetleri çoğunlukla uzay istasyonları, Dünya’nın gözlemlenmesi, telekomünikasyon ve uzayın derinliklerinin keşfine yoğunlaştı.

Özellikle Doğu Avrupa’da Gagarin’in hatırası hala yaşıyor. Sovyetler Birliği, müttefiki olan Doğu Almanya, Romanya, Bulgaristan, Polonya gibi sosyalist tüm ülkelerin kendi astronotlarını uzaya göndermesi için çalışmalar gerçekleştirdi. Bunun, sosyalist birliğin ve dostluğun bir sembolü olması hedefleniyordu.

Soğuk Savaş'ta cepheleşmenin sona ermesi ve politik sistemler arasındaki rekabetin azalmasıyla, işbirliği artış gösterdi. İlk olarak 1980’lerde Sovyetler batılı astronotları Mir Uzay İstasyonu'na ziyarete çağırdı. Bugünkü çabalar Uluslararası Uzay İstasyonu’nda yoğunlaşıyor. İstasyonda ABD ve Rusya’nın haricinde Avrupa Uzay Ajansı, Kanada ve Japonya’dan katılımcılar bulunuyor.

Önümüzdeki on yılda ülkeler arasındaki işbirliğinin artması muhtemel. Bu yolculuğun bizi nereye götüreceği ise henüz belirsiz. Kim bilir belki, tekrar Ay’a geri döneceğiz. Kurulacak bir Ay köyü bir gün Uluslararası Uzay İstasyonu’nun yerini alabilir.