Instagram yasağı nasıl zam gündeminin önüne geçti?
6 Ağustos 2024
AKP'nin 22 yıllık iktidarı döneminde ilk kez birinciliği kaybettiği 31 Mart yerel seçimlerinin üzerinden dört aydan fazla bir zaman geçti. Seçim yenilgisinde ekonomideki gidişat etkili olurken düşük ücretler, vergi artışları ve zamlar geniş kesimlerin gündeminde artarak kalmayı sürdürüyor.
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek liderliğindeki ekonomi yönetiminin uyguladığı kemer sıkma politikaları çerçevesinde bu sene temmuz ayında asgari ücrete zam yapılmadı. Memur ve emeklilerin önemli bir kısmı ise maaş ve aylıkları enflasyonun altında kaldı.
Enflasyonda iyileşme henüz gerçekleşmezken elektriğe ve konutlarda kullanılan doğal gaza yüzde 38 zam geldi. Yurt dışı çıkış harçlarının yükseltilmesinin ardından son olarak bugün yurt dışı kargo alışverişlerinden alınan vergi, AB ülkelerinden gelen ürünler için yüzde 18'den 30'a, AB dışından gelenler için ise yüzde 30'dan 60'a çıkarıldı.
Zam gündemine Instagram arası
Vatandaş her gün yeni bir zam ya da vergi artışı haberine uyanırken hükümet son günlerde bir yandan da Instagram yasağı ile gündemde.
Fotoğraf ve video paylaşım sitesi Instagram'a 2 Ağustos'ta erişim engeli getirildi. Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) alınan yasak kararı, İletişim Başkanı Fahrettin Altun'un Hamas lideri İsmail Haniye'nin 31 Temmuz'da Tahran'da öldürülmesinin ardından X hesabından yayınladığı "Heniye'nin şehadeti dolayısıyla insanların taziye mesajı yayınlamasını herhangi bir gerekçe göstermeden engelleyen sosyal medya platformu Instagram'ı da şiddetle kınıyorum. Bu çok açık ve net bir sansür girişimidir" açıklamasının ardından geldi.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise dün kabine toplantısı sonrası yaptığı açıklamada, erişime kapatılan Instagram için "Filistinli şehitlerin fotoğraflarına bile tahammül edemeyip anında yasaklayan, bunu da özgürlük olarak pazarlayan bir dijital faşizmle karşı karşıyayız" diyerek 'Türkiye'nin haklı talepleri karşılanır, hassasiyetlerine saygı gösterilirse' meselenin kendiliğinden çözüleceğini söyledi.
Peki, Instagram yasağı ve iktidar kanadından gelen açıklamalar vatandaşın ekonomi olan ana gündemini değiştirdi mi?
"Kriz gündemde kaldıkça kopuş oluyor"
DW Türkçe'ye konuşan Aksoy Araştırma'dan Ertan Aksoy, "AKP şu an ekonomiyi konuşmamak için her şeyi konuşmaya hazır. Buna Instagram yasağı da dahil. Buna sokak canlılarının katledilmesi de dahil" öngörüsünde bulunuyor.
AKP'nin sistemli olarak ölçü ile politika belirleyen bir parti olduğunu dile getiren Aksoy, "Üstelik bunları tercih ederken de şunu görüyor. Mesela sokak hayvanları konusunda toplumun yüzde 67'sinin kendisine karşı olduğunu bildiği halde bunu devam ettiriyor. Çünkü orada bir karşıtlık var ama ekonomik kriz gündemde kaldıkça kopuş oluyor" diye konuşuyor.
Dolayısıyla bu ikisinin etkisinin aynı olmadığını vurgulayan Aksoy, ekliyor:
"O nedenle AKP gerekirse zayıf kaldığı konular da dahil ekonomi dışında her şeyi konuşmaya hazır ve konuşturma yönünde de çok ciddi bir çaba harcıyor."
AKP oylarında aşınma devam ediyor
AKP'nin ilk kez 30'lar sınırında olduğunu, bazen 30'ların altına indiğini gördüklerini dile getiren Aksoy, bunun AKP'nin kendi potansiyelinin oldukça altında olan bir oran olduğunu söylüyor.
İktidarın önceki dönemlerinde Kredi Garanti Fonu, yüz binlerce konut vaadi, yerli otomobil TOGG'un banttan indirilmesi gibi projelerin AKP oylarında bir toparlanma sağladığını belirten Aksoy, ancak genel seçimlerden bu yana AKP oylarında bir toparlanma görülmediği gibi ufak ufak aşınmanın devam ettiğini aktarıyor.
Instagram kullanıcılarının görece daha az politize olan gruplardan oluştuğunu, bu nedenle bu engellemenin Türkiye için yeni bir vaka olduğunu dile getiren Aksoy, buradan yola çıkarak yasağın iktidara çok kaybettirmeyeceği görüşünde.
Diğer yandan yasağın AKP'deki yoksullaşmadan kaynaklı geriye gitme haline bir etkisinin olacağını düşünen "AKP, daha merkezde, Instagram kullanıcıları gibi politize olmayan gruplara da ekonomik olarak sıkışmışlık duygusunun içerisinde özgürlükler açısından sıkışmışlığı deneyimletiyor. Özetle mutlaka etki edecek ama bir büyük kopuş beklememek lazım" diye ekliyor.
AKP'nin şu anda büyük oranda çekirdek seçmene dayandığını ifade eden Aksoy, kalan seçmen grubunun aidiyet duygusu taşıdığını ve AKP'den vazgeçmesinin kolay olmadığını anlatıyor.
"Kısa vadede sorun yaratmaz"
DW Türkçe'ye konuşan İstanbul Bilgi Üniversitesi'nden siyaset bilimci Prof. Dr. Emre Erdoğan da Instagram yasağının kısa vadeli olacağı ve dolayısıyla AKP açısından bir oy kaybı yaratmayacağını düşünürken ekonomideki gidişat açısından aynı fikirde değil.
"Şu anda ne oluyorsa tencerede oluyor" diyen Erdoğan AKP'nin son iki yılda hem genel hem de yerel seçimlerdeki oy kaybının nedeninin ekonomi olduğunu belirtiyor.
Mevcut durumda da herkesin pahalılıktan şikayet ettiğini, özel sektörde de kamu sektöründe de bir memnuniyetsizlik olduğunu dile getiren Erdoğan, bu durumun oy kaybına dönüştüğüne işaret ediyor. Bunun tüketici güven endeksi üzerinden de takip edilebildiğini ifade eden Erdoğan, "Güven endeksindeki düşüş hükümetin başı belada demek" diyor.
"AKP bu dezavantajı farkında"
Emre Erdoğan'a göre AKP de bunun farkında:
"Temmuz ağustosta bile enflasyon düşük değil ve işsizlik rakamları iyi gelmiyor ve insanlar ekmeğinden başka bir şey konuşmuyorlar. Bu çok büyük dezavantaj. Yani ne olursa olsun burada en büyük kırılganlığı ekonomi oluşturuyor AKP'ye karşı. Ben bunun farkında olduklarını düşünüyorum."
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre tüketici güven endeksi temmuz ayında 75,9'a kadar gerileyerek yılın en düşük seviyesini gördü. Endeksin 100'den büyük olması tüketici güveninde iyimser durumu gösteriyor.
Profesör Erdoğan, Instagram yasağının ise iktidara çok maliyeti olmadığını söylüyor. Bu nedenle oy kaybının asıl gerekçesi olan ekonomik sıkıntıları gündemde geri plana itmek için bir avantaj olarak kullanıldığını ifade eden Erdoğan, "Instagram bir hafta kapalı olur, bir ikinci hafta geçer, sonra açılır. Zaten ne konuşulduğu bilinmediği için 'biz nasıl ikna ettik Meta'yı, diz çöktürdük' denir. Bir ileri bir geri kimsenin fikrini değiştirmez. Ama bütün bunlar tali meseleler. Esas mesela kışa doğru yaşanacak" diyor.
Kışa doğru hanelerin enerji ihtiyaçlarının artacağını, okul masraflarının devreye gireceğini ve ekonominin daha can acıtıcı hale geleceğini belirten Erdoğan, "Bu tali meseleler ne kadar bunun üzerini örtebilir, emin değilim" diye ekliyor.
"Gündemin değişmesine vesile"
DW Türkçe'ye konuşan siyaset bilimci Can Kakışım ise AKP'nin uzunca zamandır kurumsal bakış açısından uzaklaştığı görüşünde.
"Karar verici pozisyonda olanlar kişisel öfke ya da dürtüleriyle hareket edebiliyorlar" diyen Kakışım, Instagram yasağında da böyle bir tavır görüyor. Kakışım, "Siz bizim paylaşımlarımıza nasıl karışırsınız, tarzı bir had bildirme arayışı var sanki" yorumunu yapıyor.
Can Kakışım'a göre de bu hamle aynı zamanda gündemin değişmesine, toplumsal tartışmalarda odağın ekonomiden farklı yerlere kaymasına vesile oluyor.
AKP'nin bunu işine gelen bir durum olarak gördüğünü söyleyen Kakışım, Instagram'ın aynı zamanda ekonomik bir mecra olduğunu hatırlatarak ekliyor: "Oradan iş yapan, para kazanan çok insan var. Zaten bu yüzden de beklediklerinden de fazla bir tepki aldılar. Bu çerçevede, bu yasağın çok uzun ömürlü olmayacağını söylemek mümkün."