İran yaptırımlarında Türkiye’ye kademeli muafiyet beklentisi
2 Kasım 2018
ABD’nin, İran’dan petrol alımına ambargo kararı, 5 Kasım’da yürürlüğe girecek. Türkiye’nin petrol ithalatçısı TÜPRAŞ’ın, ambargodan kademeli olarak muaf tutulması yönünde ABD ile anlaştığı belirtiliyor. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez de Cuma günü, "Türkiye'nin muafiyet gösterilecek ülkeler arasında olduğunu biliyoruz. Ancak detaylar elimize ulaşmadı" açıklaması yaptı.
Konuyla ilgili DW Türkçe’ye bilgi veren bir Enerji Bakanlığı yetkilisi, İran ambargosu ile ilgili görüşmelerin Dışişleri Bakanlığı koordinasyonunda yürüdüğünü belirterek "TÜPRAŞ'a petrol ithalatında kademeli muafiyet sağlanacağını" söyledi. Hem ABD’nin hem BM’nin 2011’de de İran’a yaptırım uyguladığını hatırlatan söz konusu kaynak, "O zaman İran’dan petrol alımını yüzde 20 oranında azaltmıştık. Şimdi de, kademeli olarak Mayıs'tan bu yana azaltıyoruz. İran’dan petrol alımını sıfırlamayacağız. İran petrolü Türkiye’nin rafinerilerine daha uygun ve ödeme şartları daha cazip. Rafinerilerin yüzde 60’ı İran petrolünü işliyor. Uzlaşmaya göre üçer aylık sürelerle İran petrolünün ithalatının azaltılması öngörülüyor” açıklamasında bulundu.
Aynı kaynak, hisselerinin yüzde 49'u borsada işlem gören TÜPRAŞ’ın, ABD’li ortaklarına da dikkat çekti. ABD’li Lazard Asset Management Fonu Haziran'da 1,5 milyon adet TÜPRAŞ hissesi alarak, şirketteki payını yüzde 5’in üzerine çıkarmıştı.
TÜPRAŞ Irak ve Rusya'ya yöneldi
ABD Hazine Bakanlığı, 5 Kasım’dan önce İran’dan petrol ithalatı yapan ülkelerin ithalatlarını yüzde 20 düşürmelerini beklediğini açıklamıştı. EPDK (Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu) verilerine göre TÜPRAŞ, ABD’nin yaptırım kararını duyurduğu Mayıs ayından bu yana İran’dan ham petrol alımını kademeli olarak azalttı. Türkiye geçen yıl Ağustos ayında İran’dan 965 bin ton ham petrol alırken, bu miktar Ağustos'ta 647 bin tona düşürüldü. İran’dan petrol alımı kademeli olarak azaltılırken, Irak ve Rusya’dan alım arttı. Irak’tan ham petrol alımı 654 bin tondan 732 bin tona, Rusya’dan alımlar 218 bin tondan 590 bin tona çıktı.
Uluslararası Kıbrıs Üniversitesinden enerji uzmanı Prof. Necdet Pamir, İran’dan yapılan alımların kademeli olarak düşmesinin, ABD’ye, "dediğinizi yapıyoruz" anlamına geldiğini belirterek tüm ülkelerin İran’dan petrol alımlarını ciddi oranda azalttığını söyledi.
Çin de ithalatı azalttı
Çin’in de İran’dan ithalatı kıstığını belirten Pamir, 2018’in ilk 6 ayında günde 644 bin varillik ithalatın Eylül'de 441 bine düştüğünü kaydederek “Çin’in en büyük iki petrol şirketi SINOPEC ve Çin devlet petrol şirketi CNPC ile, İran’la iş yaptıkları banka Kunlun, Kasım ayı için petrol talebinde bulunmamış. Çin, ABD’ye karşı büyük şirketlerini koruyor. Riske edeceği firmaları alımlara sevk ediyor. Büyük firmalarını uluslararası planda riske etmemeye çalışıyor “ dedi.
Kuzey Irak ve Suudi petrolü
Enerji uzmanı Pamir, muafiyet tanınmasının, "petrolünün tamamını ithal eden Türkiye’nin daha ucuza petrol aldığı bir kaynağı elinin tersiyle itmemesini ve komşu bir ülkeyle ilişkisini bozmamasını sağlayacağını" belirtiyor. Rafinerilerinde yüzde 60 oranında İran petrolü işleyen Türkiye’nin, İran petrolünü Suudi Arabistan’ın, "hafif petrolü" (Arab light) ile telafi edebileceğini kaydeden Pamir şunları söyledi:
"İran pazar kaybetmemek için Avrupa ülkelerine yarım, Asya’ya yarım ile 0,75 centlik indirimler sağlıyor. Türkiye, İran’dan aldığı kadar ucuz ve vadeli alabilir mi, onu bilmem. Yüzde 60’lık bir ikame öyle kolay değil. Suudi Arabistan ile ilk aşamada 300 bin varillik bir açığı kapatabilirler. ABD bir yandan da Irak’ın kuzeyinde üretilen petrolün Türkiye’ye verilmesinin propagandasını yapmaya başladı. Hem Irak’tan hem Suudi Arabistan’dan alınacak petrolle bu sıkıntılar aşılabilir."
Aslı Işık / Ankara
© Deutsche Welle Türkçe