Güneş kremi hakkında doğru sanılan 4 yanlış
8 Temmuz 2023
Pek çok kişide yaz aylarında güneş yanığı olur. Oysa güneş kremi kullanımı, çoğu kez güneş yanığının önüne geçebilir. Ancak kimileri, kanserojen olmaları gibi gerekçelerle bu krem ya da spreylere şüpheyle yaklaşıyor. İnternette de bu konuda pek çok iddia var. Peki bunlardan hangileri doğru, hangileri şehir efsanesinden ibaret?
İddia: Bir TikTok kullanıcısı "Güneş kremleri kanserojen maddeler içerir. Oysa güneş kremlerinin bizi cilt kanserinden koruması gerekiyor" diyor. Ona göre tüm kimyasal güneş kremleri kanserojen ve bu nedenle insanlar, yalnızca çok daha sağlıklı olan mineral güneş kremlerini kullanmalı. Kısa bir süre sonra da kadın, bir mineral güneş kremi markası için hediye çeki kodu veriyor; yani kremin reklamını yapıyor.
DW doğruluk kontrolü: Kanıtlanmamış bilgi.
Kullanıcının iddiası kanıtlanmış değil. Dermatolog Uta Schlossberger, "Güneş kremleri kanserojen madde içermez" diyor. Dermatolog Hope Mitchell de DW'ye şu açıklamayı yapıyor: "Güneş kremlerinin kansere yol açtığına dair hiçbir kanıt yok."
Peki o zaman neden çok sayıda sosyal medya kullanıcısı bunu iddia ediyor? Bunun için detaylara bakmamız gerekiyor.
Filtreler arasındaki farklar
Mineral ve kimyasal filtreler arasındaki temel fark, güneş ışınlarına karşı farklı koruma yöntemlerinin olması. Mineral güneş kremleri, cilt üzerinde ultraviyole (morötesi/UV) ışınları yansıtan bir bariyer oluşturur. Böylece ışınlar, cilt tarafından emilmez ve bu nedenle deride genellikle kireçli, beyaz bir tabaka oluşur. Mineral güneş kremlerinin kanserojen madde içerdiğine dair halihazırda bilimsel bir kanıt bulunmuyor.
Bununla birlikte bazı güneş kremleri sentetik UV filtresi "oktokrilen" (organik bir güneş filtresi) içeriyor. 2021 yılında yapılan bir çalışma, oktokrilenin zamanla benzofenona (yağda çözünebilen bir tür güneş filtresine) ayrışabildiğini ortaya koymuştu. Dermatolog Schlossberger, benzofenonun hayvanlara zarar verebileceğini söylüyor. Bu durum Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından da teyit ediliyor. Filtre, hayvanlarda kanserojen ve insanlarda "muhtemelen kanserojen" olarak kabul ediliyor. Ancak insanlarda kanserojen etkisi olduğuna dair bilimsel bir kanıt yok.
Yine de dermatologlar, oktokrilen içeriyorsa bir önceki yıldan kalma eski bir kimyasal güneş kreminin kullanılmamasını her yıl yenisinin alınmasını öneriyor.
Güneş kremi D vitamini eksikliğine yol açar mı?
İddia: Pek çok sosyal medya kullanıcısı, adeta ağız birliği etmiş gibi aynı iddiayı dile getiriyor: "Güneş kremi kullanmak, D vitamini eksikliğine yol açar!" Dermatologlar ise bu efsaneyi, yine TikTok gibi sosyal uygulamalarda yayınladıkları videolarla çürütmeye çalışıyor.
DW doğruluk kontrolü: Yanlış.
Uzmanlar hemfikir: Güneş kremleri, D vitamini eksikliğine neden olmaz! Örneğin konuyla ilgili bilimsel bir makalede, yüksek güneş koruma faktörüne sahip güneş kremlerinin, güneşin UVB radyasyonunun çoğunu filtrelediği ve aynı zamanda UVB dalga boylarının, ciltte D vitamini üretimini tetiklediği aktarılıyor. Klinik çalışmalarda da günlük güneş kremi kullanımının, D vitamini eksikliğine yol açtığına dair bir bulguya rastlanmadı.
Londra'daki King's College'ın çalışması da yüksek güneş koruma faktörlü bir güneş kreminin, D vitamini eksikliğine yol açmadığı sonucuna vardı.
Dermatolog Schlossberger'e göre, güneş kremi kullanımına bağlı bir D vitamini eksikliği mümkün değil. Zira güneş kremleri, UVB ışınlarının yüzde 100'ünü engellemez. Cilde nüfuz eden az miktardaki ışın, D vitamini seviyelerini korumak için yeterli oluyor.
Siyahların ve koyu tenlilerin güneş kremine ihtiyacı yok mu?
İddia: TikTok'ta iki milyondan fazla takipçisi olan bir fenomen, "Siyahların güneş kremine ihtiyacı olmadığını" öne sürüyor. Bebeğine siyahların güneş kremine ihtiyaç duymadığını "öğrettiği" video, 600 binden fazla izlenme sayısına ulaşmış.
DW doğruluk kontrolü: Yanlış.
Bu iddia sosyal medyada sürekli dile getiriliyor, ancak doğru değil. Uta Schlossberger DW'ye yaptığı açıklamada, daha koyu cilt tipine sahip kişilerin güneş kremi kullanmadan güneşte biraz daha uzun süre kalabileceğini ve ciltlerinin zarar görmeyeceğini söylüyor. Ancak hiç kimse, tam bir güneş korumasına sahip değildir, herkeste güneş yanığı olabilir.
Her cilt tipinin güneşten korunmaya ihtiyacı vardır
Dermatoloji, cilt tiplerini altı farklı kategoriye ayırır: Örneğin cilt tipi bir, kişinin güneşe karşı özellikle hassas olan çok açık bir cilde sahip olduğu anlamına geliyor. Altıncı cilt tipi ise yüksek pigmentli ve çok daha az hassas olan "siyah cilt" olarak tanımlanır. Yani cilt tipi ne kadar koyu olursa, kişi yanmadan güneşte o kadar uzun süre kalabilir.
Vegan beslenme güneş yanığına karşı korur mu?
İddia: 30 bin takipçisi olan yine bir TikTok fenomeni, "Güneş kremi sürmenize gerek yok, vegan beslenin yeter!" diyor. Fenomen, kendisinin ve bebeğinin güneş kremi kullanmadığını, çünkü vegan diyetlerinin yeterince koruma sağladığını savunuyor.
DW doğruluk kontrolü: Yanlış.
Uzmanlar bu ifadeye şiddetle karşı çıkıyor. Dr. Schlossberger, "Bence bu çok tehlikeli bir yaklaşım. Sağlıklı beslenme yoluyla cildimiz daha iyi bir onarım mekanizması elde edilebilir. Ancak bu yolla güneşten korunma sağlamaz," diyor.
Havucun da olumlu bir etkisi olduğu söyleniyor. Örneğin Güney Tirol'deki tüketici danışma merkezi, beta-karotenin "diğer karotenoidler, vitaminler (özellikle C ve E) ve eser elementlerin (özellikle selenyum) yanı sıra ultraviyole radyasyonunun neden olduğu cilt hasarını önlemeye veya onarmaya katkıda bulunduğunu" aktarıyor. Ancak: "Tek başına güneşten korunmak için beta-karoten alımı kesinlikle yeterli değildir ve güneş kreminin yerini tutamaz." Alman Kanser Derneği de ikincil bitki bileşiklerinin güneşten korunmaya bir miktar katkıda bulunabilmesine rağmen, tek başına koruma olarak tavsiye edilmediğini vurguluyor.