Geçmişten günümüze 1 Mayıs

1 Mayıs’ın temeli 1880’li yıllara dayanıyor. Ağırlıklı olarak kol emeğinin kullanıldığı o dönemlerde küçük çocukların karın tokluğuna çalıştırılması, 14-15 saate varan iş günleri söz konusuydu. İş yeri güvenliği, sağlık koşulları, örgütlenme ve grev gibi en temel hakların dahi tanınmadığı bir siyasi ve hukuki sistem mevcuttu.

Amerikan iç savaşının ekonomik faturası ucuz iş gücüyle kapatılmaya çalışılıyordu. ABD’de 1881 yılında yarım milyon işçiyi temsilen kurulan örgütlü meslek ve emek birlikleri federasyonu saatlik saatlik iş günü mücadelesini eylemlerle ülke geneline yaymaya çalışınca ortalık karıştı.

Ülkeleden ülkeye yayıldı

1 Mayıs 1886’da yaklaşık 350 bin işçi greve çıktı. Tarih, işçi sınıfının böylesine örgütlü ve kararlı tepkisine ilk kez tanık oluyordu. Eylemcilerin üzerine ateş açıldı, onlarca işçi öldü, işçi önderleri idam edildi, binlerce işçi işten çıkarıldı…

ABD İşçi Federasyonu, sekiz saatlik iş günü elde edilinceye kadar her yıl 1 Mayıs’ta kitle gösterileri düzenleme kararı aldı. ABD’de yaşanan bu olaylar uluslararası işçi örgütlerini harekete geçirdi. Aynı aylarda Fransız ve Belçika İşçi Sendikaları Konfederasyonları da sekiz saatlik iş günü için mücadele kararı verdi.

1889’da Paris Kongresi ile kurulan II. Enternasyonal, 1890 yılından başlamak üzere 1 Mayıs’ı işçi sınıfının uluslararası birlik ve dayanışma günü ilan etti. O tarihten itibaren 1 Mayıslar bütün ülkelerde uluslararası işçi bayramı olarak kutlanmaya başlandı ve birçok ülkede tatil günü olarak kabul edildi. 1919 yılında Uluslararası Çalışma Örgütü’nün kuruluş kongresinde sekiz saatlik iş günü karara bağlandı.

İzmir'den Üsküp'e

Türkiye’de ise 1 Mayıs ilk olarak Osmanlı döneminde 1905 yılında İzmir’de kutlandı. Bunu 1909 Üsküp kutlaması izledi. İstanbul’da ise ilk 1 Mayıs kutlaması 1910 yılında yapıldı. 1920 yılındaki kutlamalar ise tarihi açıdan sembolik önem taşıyordu. İşgal altındaki İstanbul’da işgal idaresi ve Osmanlı hükümetinin yoğun baskısına rağmen Haliç’ten Beyoğlu’na kadar yürüyen işçiler “Bağımsız Türkiye” pankartı taşıdı.

1923 İktisat Kongresi’nde 1 Mayıs, “Amele Bayramı” adıyla yasalaştı. 1925 yılı kutlamalarında dağıtılan bir bildiri gerekçe gösterilerek kutlamalar yasaklandı ve işçi bayramları 50 yıl boyunca gizli gizli kutlandı. 1935’te hükümet, 1 Mayıs’ın adını Bahar Bayramı olarak değiştirerek tatil ilan etti.

1976 yılı bir dönüm noktası oldu. Taksim Meydanı’nda 400 bin işçinin katılımıyla o zamana kadarki dönemde yaşanan en görkemli kutlama yapıldı. Buna karşılık hemen bir yıl sonraki 1977 1 Mayıs’ı tarihe Kanlı 1 Mayıs olarak geçecekti. Kalabalığın üzerine çevredeki binalardan ateş açılması sonucu an az 34 kişi öldü, 200’den fazla kişi yaralandı. 1980 askeri darbesi, 1 Mayıs kutlamalarını süresiz yasakladı, 1981’de de 1 Mayıs tatil olmaktan çıkarıldı.

Almanya'da 1 Mayıs

Almanya’da da İşçi Bayramı kutlamaları çok eskilere İmparatorluk ve Weimar Cumhuriyeti dönemine dayanıyor. 1929 yılında kutlama yasağına uymayan komünist göstericilerle polis arasında şiddetli çatışmalar yaşandı. 28 kişinin öldüğü 1 Mayıs 1929, Almanya’da Kanlı Mayıs olarak tarihe geçti.

Nasyonal sosyalizm döneminde 1 Mayıs 1933’te Milli İşçi Bayramı adıyla resmi tatil günü ilan edildi. İkinci Dünya Savaşı’nın ardından Alman Sendikalar Federasyonu Mayıs gösterileri geleneğini devam ettirdi.