Fotoğraflarla referandum süreci

Adalet ve Kalkınma Partisi ile Milliyetçi Hareket Partisi'nin yaklaşık bir aylık görüşmelerinin ardından üzerinde anlaştığı 18 maddelik anayasa değişikliği teklifi 20 Ocak 2017'de gerekli beşte üç oy sayısı 330'u aşarak 339 oy ile TBMM'den geçti.

Değişiklik ana hatlarıyla cumhurbaşkanına partisi ile resmi ilişki kurmanın yanında milletvekili seçimlerini yenileme yetkisi de veriyor. Cumhurbaşkanının kararname çıkarma yetkilerini genişleten değişiklik, başbakanlık makamını kaldırıyor, cumhurbaşkanı yardımcılarını devreye sokuyor. Anayasa değişikliğiyle milletvekili seçilme yaşı 25’ten 18’e düşerken, milletvekili sayısı 550’den 600’e çıkıyor.

Şubat ayı sonunda "Evet" kampanyasını başlatan AKP Genel Başkanı ve Başbakan Binali Yıldırım, “Anayasa değişikliğiyle vesayetler, krizler, dayatmalar sona erecek” dedi. Yıldırım, anayasa değişikliğine ‘Hayır’ diyenlere “Fatih Sultan Mehmet, İstanbul’u fethederken ona da ‘hayır’ diyenler oldu. Gazi Mustafa Kemal’i düşünün. Samsun’a giderken ona da ‘hayır’ diyenler oldu" diye konuştu.

Türkiye’de 'Hayır' kampanyası yürüten siyasi partiler eşit propaganda koşullarından faydalanamamaktan şikayetçi. Hepsi 'Hayır' cephesine yönelik baskının büyük olduğu görüşünde.

Değişiklik paketinin Meclis’te görüşülmeye başladığı günden bu yana 'Hayır' cephesine yönelik baskıları raporlaştıran CHP Genel Başkan Yardımcısı Zeynep Altıok Akatlı'nın verilerine göre,'Hayır' kampanyası yürüten 120’den fazla kişi gözaltına alındı, 4 MHP milletvekili ihraç edildi, birçok salon iptal edildi, üniversitelerde 'Hayır' etkinlikleri engellendi.

MHP’den ihraç edilen muhaliflerden Sinan Oğan "Bütün 'Hayır' diyenleri dikkate alırsak süreç başladığından bu yana yaklaşık 100 civarında salonda ya iptal durumu söz konusu olmuştur veyahut da zorluk çıkarılmıştır. Buna Saadet Partisi, Demokrat Parti gibi Meclis’te temsil edilmeyen ama 'Hayır' kampanyası yürüten küçük siyasi partileri de dahil" diye konuştu.

Referanduma 'Hayır' diyen bir diğer siyasi parti ise HDP. Partinin DW Türkçe’ye aktardığı verilere göre, 1 Şubat - 20 Mart tarihleri arasında referandum, Nevruz ve Kadınlar Günü hazırlıkları kapsamında HDP üye ve yöneticisi 293 kişi gözaltına alındı, bunların 18’i tutuklandı. Bu süreçte fiziki engelleme, bıçaklı ve silahlı saldırıların yanı sıra tanıtım otobüslerine yönelik saldırılar da yaşandı.

Almanya, Avusturya ve Hollanda'da AKP'nin yapacağı referandum toplantıları iptal edildi. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu'nun Holanda'ya uçuş izninin iptal edilmesi ve Almanya'dan Hollanda'ya kara yoluyla geçmek isteyen Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı Fatma Betül Sayan Kaya'nın sınır dışı edilmesi sonrasında Hollanda - Türkiye arasında ilişkiler iyice gerildi.

Hollanda ile Türkiye arasındaki diplomatik kriz Türkiye ve Hollanda'nın yabancı ülke temsilcilikeri önünde toplanan Türk vatandaşlarınca protesto edildi. Hollanda’nın Ankara Büyükelçiliği Maslahatgüzarı Daan Feddo Huisinga üç günde üçüncü kez Dışişleri Bakanlığı’na çağrıldı ve kendisine iki nota verildi. Lahey hükümetinden ise Türkiye'ye yönelik yeni seyahat uyarısı yapıldı.

Türk hükümet yetkililerinin referandum etkinliklerine izin verilmemesi nedeniyle bazı Avrupa ülkeleriyle kriz derinleşirken, siyasilerin 'yurtdışında propagandayı yasaklayan' Seçim Kanunu'na uymadıkları ortaya çıktı. AKP'nin YSK temsilcisi Recep Özel, propaganda yasağını kabul ederek, 'YSK kararı, Seçimlerin Temel Hükümleri Kanuna göre düzenlenmiş, mutad bir genelgedir" dedi.

Referandum süreci dış basında da yakından takip edildi. Almanya'nın en yüksek tirajlı Bild'in web sitesi, Türkçe ve Almanca olarak "Türkiye'de referandum: Atatürk olsa HAYIR derdi" başlığını attı. Haberde referandum ile ilgili bilgilerin yanında Essen Üniversitesi'nden Türkiye uzmanı Burak Çopur'un "Atatürk yaşasaydı HAYIR derdi, çünkü o otoriterdi, fakat totaliter değildi" ifadesine yer verildi.

Referandum sürecinde Türkiye-AB ilişkileri de gündemden düşmedi. Cumhurbaşkanı Erdoğan Türkiye'nin AB üyelik süreci bağlamında Avrupa'yı eleştirerek, "Olay tamamıyla haçlı ittifakıdır" dedi. Erdoğan, Anayasa değişikliği referandumunun ardından Türkiye'nin AB üyelik müzakereleriyle ilgli bir referanduma da gidebilieceğini vurguladı.

AB özellikle son dönemde muhaliflere yönelik baskılara tepki gösterdi. AB Komisyonun Genişlemeden Sorumlu Komiseri Johannes Hahn, "Türkiye'nin hukuk devleti ilkelerine bağlı kalması gerektiğini, çok sayıda gazetecinin tutuklanmasından ve terör ile mücadele yasasının uygulanmasında fark gözetilmesinden büyük endişe duyduğunu söyledi.

Referandum sürecinde AB - Türkiye arasındaki ilişkileri geren bir diğer konu da Die Welt muhabiri Deniz Yücel'in Türkiye’de tutuklanması oldu. AB Komisyonun Genişlemeden Sorumlu Komiseri Johannes Hahn, "AB üye adayı Türkiye'nin özellikle medya ve fikir özgürlüğü alanlarında demokrasi ve hukuk devleti prensiplerine uyması gerektiğini defalarca vurgulamıştır” dedi.

Konda ve Gezici araştırma şirketlerinin oylamaya üç gün kala açıkladığı yeni anket sonuçlarına göre Evet oyları önde. Konda'nın anketine katılanların yüzde 46,9'u Evet, yüzde 44,1'i Hayır dedi. İstanbul merkezli Gezici Araştırma Şirketi'nin Perşembe günü yayınlanan anket sonuçlarına göre ise ankete katılanların yüzde 51,3'ü Evet, yüzde 48,7'si ise Hayır oyu vereceğini bildirdi.

Türkiye’de referandumunda oy kullanma hakkına sahip yaklaşık 55 milyon 300 bin seçmen yaşıyor. Türkiye dışında yaşayan Türk seçmenlerse bunun yüzde beşini oluşturuyor. Bu bakımdan Türkiye dışından gelecek oyların sonuç üzerinde belirleyici olabileceği belirtiliyor. Anayasa değişikliği referandumunda dünya genelinde 1 milyon 323 bin 640 oy kullandı. Katılım oranı yüzde 50,59 olarak açıklandı.

31 Aralık 2016 itibariyle 79 milyon 814 bin 871 kişilik nüfusa sahip Türkiye’de toplam seçmen sayısı 55 milyon 319 bin 222. Yüksek Seçim Kurulu’nun internet sitesinde seçmen sayısı “mahalle” ve “köy” olarak ikiye ayrılıyor. Buna göre mahalle seçmen sayısı 51 milyon 751 bin 773, köy seçmen sayısı da 3 milyon 567 bin 449. 16 Nisan’da 55 milyondan fazla seçmen 167 bin 140 sandıkta oy kullandı.

Türkiye'de 16 Nisan'da yapılan anayasa referandumu sonuçlandı. Yüksek Seçim Kurulu'nun verdiği bilgilere göre, halkoylamasının sonucu 'evet' oldu. Seçmenlerin yüzde 51'i evet oyu verirken, yüzde 49'u hayır dedi. CHP lideri Kılıçdaroğlu, YSK'nın mühürsüz pusulalara izin vermesinin 'seçime gölge düşürdüğünü' söyledi. Cumhurbaşkanı Erdoğan ise 'tarihi bir yönetim değişikliği' yaşandığını belirtti.