Büyüklerin şeffaflık sınavı

Uluslararası Şeffaflık Örgütü'nün araştırmasında dev firmaların yolsuzlukla mücadele programları ve ödeme ve vergi akışının şeffaflığı incelendi. Listede en iyi notu Norveçli petrol firması Statoil alırken, en kötü notun sahibi Çin'in en büyük devlet bankalarından Bank of China oldu.

Uluslararası Şeffaflık Örgütü, ilk kez devletlerin yolsuzluk durumunu değil, uluslararası şirketlerin malî politikalarını masaya yatırırken toplam 105 çokuluslu tröstü inceledi. Listedeki şirketler toplam 200'ü aşkın ülkede faaliyet gösteriyor.

Uluslararası Şeffaflık Örgütü’nün Almanya bölümü başkanı Edda Müller, araştırmaya ilişkin "Şirketlerin özellikle faaliyet gösterdikleri ülkelerdeki kâr ve vergi ödemelerinde şeffaflık az. Bunlar genelde son derece tartışmalı devlet yapılanmasına sahip dünyanın en yoksul ülkeleri” diye konuştu.

Kamuya açık bilgiler

Araştırma, Amerikan Forbes dergisinin oluşturduğu dünyanın en büyük 105 şirketini içeren listeye dayanıyor. Şirketler, iş ilişkilerinin malî hacmine ve ödedikleri vergiye dair herhangi bir bilgilendirme yapıp yapmadıklarına ve nasıl bir yolsuzlukla mücadele programı yürüttükleri gibi kriterlere göre değerlendirildi.

Araştırmada kullanılan bilgiler, genelde şirketlerin internet sayfaları gibi kamuya açık kaynaklara dayanıyor. Listenin başını, Norveç’in petrol devi Statoil ve İngiliz-Avusturya madencilik şirketi Rio Tinto çekerken, sıralamada son iki firmayı iki Çin bankası; Bank of Communications ve Bank of China oluşturuyor.

Uluslararası Şeffaflık Örgütü’nün araştırma biriminden Robin Hodess sıralamayı şöyle değerlendi: “Bu listede şunu görüyoruz: Listenin sonlarında yer alan, Çin gibi ülkelerden şirketler uluslararası norm ve standartlara daha yabancılar. Ama bu normlar çok hızlı değişiyor. Geçtiğimiz yıl Çin hükümeti, yurtdışında rüşvete karşı yasalar çıkararak, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı’nın (OECD) yurtdışında yolsuzlukla mücadele kuralları ile uyumlu hale getirdi. O nedenle yolsuzlukla mücadele konusunda şirketlere uluslararası baskı büyük önem taşıyor.”

Tanıdık isimler de var

Listenin son beşte birlik diliminde Google, Apple ve Amazon gibi elektronik ve dijital teknoloji devleri de bulunuyor. Finans sektörünün öncüleri de bu büyük bilişim devlerinden daha iyi bir sıralamaya sahip değil. Çok uluslu Amerikan yatırım bankası Goldman Sachs, Bank of America, VISA ve Citigroup da listenin ancak son üçte birlik diliminde yer alıyor.

Uluslararası Şeffaflık Örgütü’nün Almanya Başkanı Edda Müller, araştırma sonuçlarına ilişkin şunları söyledi:

"Bizim açımızdan araştırma şunu bir kez daha ortaya koydu: Finans sektöründe daha fazla düzenlemeye ve bağlayıcılığı bulunan rapor verme standartlarına ihtiyacımız var. Bankalar, ortaklık ilişkilerini ve ulusal malî tablolarını ifşa etmelidir. Bir yandan bankaların kurtarılmasında vergi mükellefinin parası alınacak, ama diğer yanda faaliyet gösterilen ülkelerde düzenli vergi ödenip ödenmediği gibi bilgilerin kamuya açıklanmasına yanaşılmayacak, böyle bir şey kabul edilemez.”

Dünyanın 105 büyük firması listesinde yazılım firması SAP, kimya devi BASF ve sigorta şirketi Allianz gibi 7 Alman şirketi de değerlendirildi. Bu firmalar listenin ilk üçte birlik diliminde yer alarak iyi not topladı. Edda Müller, bu başarıyı, Siemens firmasına dair ABD’de yürütülen incelemenin ardından Almanya’da diğer firmaların yolsuzlukla mücadele programlarına önem vermesine bağlıyor. Ancak Uluslararası Şeffaflık Örgütü’nün Almanya Başkanı, bu firmaların diğer ülkelerdeki faaliyetlerine dair hemen hemen hiçbir bilgi sunmamasını ise sert biçimde eleştiriyor.

© Deutsche Welle Türkçe

Mathias Bölinger, Çeviri: Başak Demir

Editör: Beklan Kulaksızoğlu