‘Dört silahşör’ün Somali kavgası

Afrika Boynuzu’nun en yoksul ülkesi Somali uzun süredir kaynıyor. Ülke 22 yıl boyunca diktatör Muhammed Siad Barre’nin yönetimi altında inlendi. Barre 1991'de aşiret liderlerinin girişimiyle devrildi ancak o tarihen bu yana merkezi bir hükümet kurulamıyor. BM'nin yardımı ile iki yıl önce kurulan son hükümet ise ülkede gerçek bir denetim sağlayamadı.

Bölgeyi tümüyle ‘alev topu’na çevirmesinden endişe edilen Somali’deki son krizin aktörleri aslında birbirlerini iyi tanıyor. Nitekim dört aktörün, yani Etiyopya Başbakanı Meles Zenavi, müttefiki Somali’nin geçici hükümetinin lideri Devlet Başkanı Abdullah Yusuf, ortak düşmanları Şeyh Hasan Dahir Aveys ve Eritre Devlet Başkanı İsaias Afeverki’nin yolları geçmiş yıllarda da kesişti. Zenavi, Yusuf ve Şeyh Aveys 90’lı yılların başında da savaş kışkırtıcılığı yapmışlardı.

Zenavi ve Yusuf

54 yaşındaki üç çocuk babası Etiyopya Başbakanı Meles Zenawi, 1991 yılında Etiyopyalıların çoğunluğunun nefret ettiği diktatör Mengistu Haile Mariam’ı devirerek sahneye çıktı. Ama 1993 yılında öğrencilere ve muhalif grupların sempatizanlarına uyguladığı terör ile devirdiği diktatörün durumuna düştü. Somali anlaşmazlığına taraf olan Etiyopya ordusu ise Afrika kıtasındaki en iyi donanıma sahip ordulardan biri olarak biliniyor.

Somali geçiş hükümetinin lideri Abdullah Yusuf, merkezi bir hükümet oluşturma çabalarının son aşamasında iki yıl süren müzakerelerden sonra geçiş hükümeti başkanlığına getirildi. Yusuf hükümetinde 47 bakan ve 42 bakan yardımcısı bulunuyor. Bu rakamlar bile hükümeti kurmakta gözetilmesi gereken çıkarların ne kadar karmaşık olduğunu gösteriyor. Ancak hükümeti, başkenti terk etmek zorunda kaldıktan sonra çekildiği Baidoa dışında kimse tanımıyor. Darod kabilesinin lideri olan 75 yaşındaki hukukçu Abdullah Yusuf’un sağlık durumunun pek iyi olmadığı biliniyor. Askeri eğitimini Sovyetler Birliği ve İtalya’da alan Abdullah Yusuf Ahmet’in emrinde 6 bin askerlik, Etiyopya tarafından eğitilmiş ordu bulunuyor.

BM'nin terörist listesinde

Sahnedeki üçüncü kişi Somali’deki Şeyh Aveys. Etiyopya birliklerinin şeyh ile ilk teması, 1996 Ağustos’unda komşu ülkeye girerek terörist olduklarını ileri sürdükleri 200 kişiyi öldürmeleri ile oldu. Bu militanların mensup olduğu İslami İttihat Hareketi’nin lideri Şeyh Aveys, Etiyopya sınırları içindeki Somalili çoğunluğun yaşadığı Ogaden bölgesinin bağımsızlığını istiyordu. Bugün Şeriat Mahkemeleri Konseyi’nin liderliğini üstlenen Şeyh Aveys, ABD ve Birleşmiş Milletler’in terörist listesinde yer alıyor.

Somalililer ise 60 yaşında olduğu tahmin edilen, sakalını kına ile boyayan Şeyh’i, eski diktatör Siad Barre’nin albaylarından biri olarak tanıdılar. 1977 yılında Etiyopya’ya karşı savaşta cesaret madalyası ile ödüllendirilen şeyh, otuz yıl sonra ezeli düşmana karşı cihad çağrıları ile bir kez daha öne çıktı. Şeriat Mahkemeleri Konseyi’nin askeri gücü tamamen tahminlere dayanıyor. Birkaç bin kişi olduğu sanılan milislerin çoğu kendi silahları ile savaşan iç savşa döneminden kalma birlikler.Ama Şeyh Aveys’e, Eritreli 2 bin asker destek veriyor.

Akrabalık ilişkisi

Eritre Devlet Başkanı İsaias Afeverki’nin ülkesindeki yönetim biçimi de ezeli düşmanı Etiyopyalı meslektaşından farklı değil. Afeverki, Etiyopya diktatörü Mengistu’ya karşı Zenavi ile birlikte savaşmıştı. Aralarında akrabalık ilişkisi de olan iki politikacı daha sonra iki yıl süren bir sınır savaşına girişti ve Eritre bu savaşta epeyce toprak kaybetti. Isaias Afeverki’nin Şeyh Aveys’i desteklemesi BM raporlarında “düşmanımın düşmanı dostumdur” politikası olarak görülüyor.

Bu dörtlünün çatışan çıkarları Somali’deki savaşın kolay sona ermeyeceğini gösteriyor.