Yeni haftaya ifade ve basın özgürlüğü açısından felaket karanlık bir tabloyla giriyoruz yine. Kamuoyu bu durumun ne kadar farkında bilemiyorum. Muhalif ana akım televizyonlarda görmeye alışık olduğunuz gazeteciler başlarını soruşturmalardan, davalardan kaldıramıyor, doğru. Cumhuriyet Gazetesi yazarı ve Halk TV yorumcusu Barış Pehlivan beşinci kez hapse girdi. TELE 1 televizyonu Genel Yayın Yönetmeni Merdan Yanardağ da Haziran sonundan bu yana hapiste.
Tanınmış bu gazetecilerin hukuk dışı tutukluluk ve mahkumiyetleri resmin önemli ama küçük bir kısmı. Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF), Türkiye'de hapisteki gazetecilerin sayısını 20 olarak bildiriyor, Türkiye Gazeteciler Sendikası (TGS) ise 21. Bu listelerdeki gazetecilerin pek azını tanıyorsunuzdur diye tahmin ediyorum. Ben de hepsini tanımıyorum. Her birini burada tek tek anmak da mümkün değil ama bazılarına benimle beraber bakmanızı, sonra da eğer okuduklarınız sizin için yeni ise, bu hak ihlallerinden neden daha önce neden haberdar olmadığınızı sorgulamanızı rica ediyorum.
Hapiste ödül alan gazeteci
Önce Mezopotamya Ajansı editörü, fotomuhabiri Abdurrahman Gök'ten söz etmek isterim. Sadece alfabetik olarak listenin başında bulunduğu için değil, mesleğindeki başarıları nedeniyle de. Haberiniz var mı bilmiyorum, ama Jina Mahsa Amini'nin öldürülmesinin ardından halk ayaklanması başladığında, yabancı gazeteciler için risklerle dolu İran'a gidip çok yönlü bir röportaja imza atan tek isimdi Abdurrahman. Sekiz bölümlük harika bir İran röportajıyla benim de jürisinde bulunduğum Musa Anter Gazetecilik Ödülü'nü, Türkçe Haber dalında aldı. Bu vesileyle meslektaşımızı ayrıca tebrik etmek isterim.
Abdurrahman Gök, 2017'de de, 22 yaşındaki Kemal Kurkut'un Diyarbakır'da Newroz alanına girmek isterken polis tarafından öldürdüğü anı belgelemişti. Abdurrahman'ın çektiği fotoğraflar olmasaydı, Kemal Kurkut kayıtlara valilik açıklamasındaki gibi "intihar bombacısı" olarak geçecekti. O fotoğraflar ortaya çıktığında genç adamın üstünün çıplak olduğunu, başka türlü durdurulabilecekken polis tarafından sırtına nişan alınarak vurulduğunu gördük. Gencin elinde bir bıçak olması kasten öldürme fiilini haklı çıkarmasa da polis memuru beraat etti; gazeteci hakkında ise içinde bol "terör" lafı geçen iddianamelerle peş peşe davalar açıldı.
Bu davalardan birinin ilk duruşması, geçen hafta, Abdurrahman'ın tutukluluğunun 143. gününde yapıldı. Deliller arasında, daha önce de aleyhine kullanılan Kobani'de çektiği fotoğraflar, (sırf içinde "dağ" kelimesi geçtiği için) 1870 tarihli bir kitap ile gazeteci Kadri Gürsel'in bir kitabı var. Gök, "Yaptığım haberler, kitap tanıtım yazılarıyla nasıl örgüt üyesi oluyorum? Nasıl örgüt propagandası yapıyorum? Bunu anlamakta zorlanıyorum" diye isyan ediyor. Abdurrahman'ın bir sonraki duruşması 5 Aralık 2023'te.
Hüküm yokken terör suçlusu muamelesi gören gazeteci
Merkezi Diyarbakır'da bulunan Dicle-Fırat Gazeteciler Derneği'nin Eş Başkanı Dicle Müftüoğlu da dört meslektaşıyla beraber 3 Mayıs 2023'te, tam da Dünya Basın Özgürlüğü Günü'nde tutuklandı. Müftüoğlu, Diyarbakır'dan Ankara'ya getirilirken 15 saat boyunca kelepçeliydi. Hapsedildiği Sincan Cezaevi'ndeki sağlık kontrolüne de kelepçeli sokuldu. Tutukluluğunun ilk günlerinde hakkında hüküm bile verilmemişken, üzerinde "teröِr suçlusu" yazan bir kimlik kartı taşıması için baskı gördüğünü, bu kimlik kartını taşımayı kabul etmeyen kişilerin itirazlarının koğuş ve hücrelerde kamera ile kayıt altına alındığını sِyledi. Hakkındaki iddianame hazırlandı ama üç ay sonra Ankara 28. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından iade edildi. Dosyada gizlilik kararı var.
Çocuğunun önünde gözaltına alınıp darp edilen gazeteci
Mezopotamya Ajansı Editörü Sedat Yılmaz ise Diyarbakır'daki evinde eşiyle birlikte, 13 yaşındaki çocuğunun önünde gِözaltına alınmış, daha sonra da gözaltındayken darp edilmişti. Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği (MLSA), Sedat Yılmaz'ın dosyasını Anayasa Mahkemesi'ne taşıdı. Başvuruda işkence ve köِtü muamele yasağının, özel ve aile yaşam hakkının, ifade özgürlüğünün, hürriyet ve güvenlik hakkının ihlal edildiği belirtilmekte.
Saldırıya uğrayan gazeteci
Gazeteci Sinan Aygül'ün adını ise, Tatvan Belediye Başkanı Mehmet Emin Geylani hakkında yaptığı yolsuzluk haberleri nedeniyle, biri polis iki koruma tarafından darp edilmesi üzerine duymuşsunuzdur bir ihtimal. Görevden uzaklaştırılan polis Engin Kaplan ve koruma gِrevlisi Yücel Baysalı geçen haftaki ilk duruşmada pişmanlık kırıntısı bile göstermediler ama serbest bırakıldılar. Belediye Başkanı Geylani de yargılanmayacak. Sinan Aygül daha önce de, Tatvan'da bir kız çocuğuna cinsel taciz haberi nedeniyle, "halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma" suçunu işlediği gerekçesiyle yani dezenformasyon yasası kullanılarak 10 ay hapis cezası almıştı.
Kürt gazeteci
Bu meslektaşlarımızın ortak noktaları, bölgeden haberlere ağırlık veren Kürt gazeteciler olmaları ve ne yazık ki örtülü de olsa olağan şüpheli muamelesi görmeleri. Bir grup meslektaşları dışında ana akım sayılan muhalif medya kuruluşları tarafından "görülmemeleri". Sadece onlar değil, yaptıkları haberlerin de görülmemesi.
Abdurrahman Gök'ün YouTube'da Voys kanalında bulabileceğiniz "Coğrafya Haberdir" röportajındaki sözleri, Türkiye'de toplumda olan ayrışmadan medyanın da muaf olmadığını hatırlatıyor: "Kürt olduğum için gazeteciliği seçtim çünkü okuduğum gazetelerde Kürtler'in başına gelenleri göremiyordum".
Bugün de durum aynı işte. Musa Anter Ödülü'ne gönderilen hepsi birbirinden önemli haberleri değerlendirirken de bunu düşündüm. Van'da iki köylünün helikopterden itilip linç edilmesiyle ilgili asker ifadeleri, Siirt'te ormanlık alanlarda "güvenlik gerekçesiyle" yapılan kesimin boyutları, 2016'da Nusaybin'deki operasyonlar sırasında ev ve iş yerlerinin yağmalanmasına dair haberler, Reyhan'da haksız yere polislere suikastle suçlanan kişinin HTS kayıtlarının değiştirilmesi ve daha niceleri... Memleketin doğusunda okunacak haber, izlenecek dava o kadar çok ki. Göِrmek ve bilmek, demokratik bir Türkiye'den, haktan ve hukuktan bahseden herkesin göِrevi.
DW Türkçe'ye VPN ile nasıl ulaşabilirim?