Dünya Bankası'ndan Latin Amerika'ya uyarı

Özelleştirme birçok ülkede tüketimi hızlandırdı, hizmeti kolaylaştırdı. Telekomünikasyon branşında teknik ilerlemeler sayesinde telefon bağlantısı için yıllarca beklemek ve yüksek ücret ödemek gibi sıkıntılar kalktı. Genç kuşak bu tür sorunların ne olduğunu bilmiyor bile. Latin Amerika ülkelerinde özelleştirmenin en başarılı branşı telekomünikasyon oldu.

Ancak karayolları ile deniz ve hava limanlarında, kısacası ulaşım branşında aynı başarıdan söz edilemez. Hatta özelleştirmeden sonra demiryolları ağı daraldı, ulaşım ücretleri arttı. Özellikle bu nokta, Latin Amerikalı üreticilerin dünya pazarındaki şansını azaltıyor.

Dünya Bankası uzmanlarından Marianne Fay, Latin Amerika ülkelerinin yüksek üretim maliyeti ve ulaşım masrafları nedeniyle dünya ekonomisindeki yerini koruyamadığını söylüyor. Bunun nedeni de altyapının yetersizliği. Yatırımcıların % 55’inin altyapı ile sorunu var, oysa bu oran Asya ülkelerinde % 18.

Latin Amerika neden geri kaldı?

Bundan 25 yıl önce aksi geçerliydi ve Latin Amerika ülkeleri, dünya ekonomisinde Asya kaplanlarından önde geliyordu. Bugün Tayland, Kore ya da Malezya’da altyapı Latin Amerika ülkelerinin iki, hatta üç katı daha fazla kapasiteye sahip. Aynı şey, Çin için de geçerli. Dünya Bankası uzmanı Marianne Fay ise Latin Amerika’nın geri kalmasının nedenini şöyle açıklıyor:

“1980 - 1985 yılları arasında özel ve kamu yatırımlarının gayrı safi milli hasılaya oranı % 3,7 iken, 1996 yılında % 2,2’ye düştü. Özelleştirme sonrası yapılan yatırımlar, kamu yatırımlarına denk düşmedi. Buradan çıkarılacak ders iki sektörün de önemli olduğu. Ve Latin Amerika ülkeleri, ancak ikisinin de çabaları ile yeniden dünya ekonomisinde yerini alabilir.”

Dünya Bankası özel sektörden vazgeçiyor

Böylece Dünya Bankası, şimdiye kadar izlediği özel sektörü güçlendirme politikasından kısmen vazgeçiyor. Zaten rakamlar da bunun gerekli olduğunu gösteriyor. Özelleştirme sürecinin başında yükselen altyapı yatırımları son yıllarda % 75 azaldı.

Bu durumda devletin müdahalesi gerekiyor. Kuşkusuz Dünya Bankası uzmanları özel sektöre daha fazla yatırım çağrısı da yapıyor, ama Latin Amerika’daki birçok şirket buna yanaşmıyor. Latin Amerikalılar da özelleştirmeye pek sıcak bakmıyorlar. Son olarak Bolivya’dan içme suyunun özelleştirilmesi halkın protestoları ile engellendi.

Oysa Latin Amerika’nın Çin ya da Kore gibi Asya ülkeleri ile yarışabilmesi için kamunun yanı sıra özel yatırımlara da acil olarak ihtiyacı var. Dünya Bankası uzmanlarına göre, aynı rekabet düzeyine ulaşılabilmesi için gayrı safi milli hasılanın % 4 ila 6’sının yatırımlara ayrılması gerekiyor.