CETA: Engelli koşunun startı veriliyor

5 yıldır Avrupa Birliği (AB) ile Kanada arasında yürütülen ‘Kapsamlı Ekonomik ve Ticaret Anlaşması' (CETA) imza aşamasına geldi. AB Komisyonu ve Kanada hükümeti gibi Avrupa işletmeciler birliğinin de şimdiye kadarki en iyi ticaret anlaşmasından söz etmesi kimseyi şaşırtmıyor.

Özel sektör önümüzdeki yıllarda mal ve hizmetler mübadelesinin yüzde 23 oranında artmasını bekliyor. CETA'ye karşı çıkanlar ise hizmetler sektöründeki standartların ve tüketiciyi koruyan uygulamaların tehlikede olduğunu iddia ediyor.

CETA'nın onaylanma sürecindeki aşamalar ve muhtemel engeller:

1: Ticaret bakanlarının belirleyeceği yol haritası

AB Komisyonunun ticaretten sorumlu üyesi Cecilia Malmström Bratislava'da ticaret bakanlarına anlaşmayı prensip olarak onaylamalarını tavsiye edecek. CETA'ya olumlu bakmayan Avusturya, Belçika, Romanya ve Bulgaristan oy çoğunluğuyla susturulabilir. Almanya Ekonomi Bakanı Sigmar Gabriel partisinden aldığı destekle CETA'ya yeşil ışık yaktı. Avusturya Sosyal Demokratları anlaşmaya olumsuz bakıyorlar. Ancak anlaşmada istedikleri iyileştirmelerin yapılacağı sanılmıyor. Kanada ve AB Komisyonu anlaşma metnine dokunmamak şartıyla bir çeşit siyasi deklarasyon yayınlanabileceği görüşünde.

2: AB Bakanlar Konseyi'nin resmi onayı

Ticaret bakanlarının Slovakya başkentinde buluşması gayrı resmi sayıldığından resmi oylama ekim ayı ortalarına kayacak. 28 üye ülkenin CETA'yı onaylamasından önce bakanlar anlaşmanın hangi maddelerinin yürürlüğe girebileceğine karar verecekler. Devletler ile özel şirketler arasındaki anlaşmazlıklarda CETA'nın devletler hukukunu ilgilendiren maddeleri hakkında karar alma yetkisinin hakemler kuruluna devredilmesi tartışmalı konuların başında geliyor. AB'nin ısrarı üzerine Kanada muntazam ticaret mahkemeleri kurulmasını kabul etmişti.

3: Anlaşma AB ve Kanada'nın imzası

CETA'nın 27 Ekim'de Kanada Başbakanı ve AB Komisyonu Başkanı tarafından Brüksel'de imzalanması öngörülüyor. Ardından Avrupa ve Kanada'da anlaşmanın onaylanma süreci başlayacak.

4: Avrupa Parlamentosu'nda oylama

Anlaşmanın önemli bölümlerinin geçici olarak yürürlüğe girmesinden önce son sözü Avrupa Parlamentosu söyleyecek. CETA'nın kabul edilmesi için basit çoğunluk yeterli olacak. Görünüm CETA'nın parlamentodan geçeceği yönünde. Muhafazakâr ve liberal gruplar serbest ticareti destekliyor. Sol ve Yeşil kanatlar ise anlaşmayı ret ediyor. Sosyal Demokratların bir bölümü halâ kararsız. Oylama aralık ayı sonlarında ya da 2017 başlarında yapılacak.

5: Üye ülkelerin onayı

AB ülkelerinin hükümetleri Komisyon'un tavsiyesi hilafına CETA'yı ‘karma' anlaşma olarak nitelendirdikleri için devletler hukuku kapsamına giren AB ile Kanada arasındaki serbest ticaret anlaşmasının her üye ülke tarafından da onaylanması gerekiyor. ‘Karma' ibaresi, AB ile üye ülkelerinin yetkilerini ilgilendirdiği anlamına geliyor. ‘Basit' anlaşmalarda Avrupa Parlamentosu'nun Avrupalılar adına onay vermesi yetiyor. Bazı ülkelerde onaylama sürece milli düzeyde kalmıyor ve örneğin Belçika'da iki bölgenin, Almanya'da ise eyalet parlamentolarının Eyalet Temsilcileri Meclisi üzerinden CETA'ya onay vermesi gerekiyor. Bu da ticaret anlaşmasının Avrupa'daki 40 milli ve yerel mecliste görüşülüp oylanması anlamına geliyor. 40 oylamadan birinin aleyhte çıkması CETA'nın yürürlüğe girmesini önlemeye yeter. Belçika'nın Valon Bölgesi merkezi hükümetle arasındaki anlaşmazlık nedeniyle veto tehdidinde bulunmuştu. Anlaşmanın onaylanması en az 2 yıl sürecek.

6: CETA davası

Almanya'daki CETA karşıtları serbest ticaret anlaşmasının yasaklanması için Anayasa Mahkemesi'ne başvurdular. Davacılardan Alman tüketiciyi koruma derneği başkanı Thilo Bode anlaşmanın demokrasiyi tehdit ettiğini söylüyor. Yüksek mahkeme başvuruyu ekim ayındaki AB – Kanada zirvesinden önce karara bağlayacak. İkili anlaşmanın iptali için Avrupa Adalet Divanı'na başvurulması da mümkün.

7: Ya Kanada'da?

Kanada hükümeti, AB ile varılan anlaşmanın Kanada parlamentosunun iki kanadından da onay alacağına güveniyor. Ancak Kanada'da da sendikalar ve solcu gruplar CETA'ya karşı çıkıyor.

TTIP'e emsal oluşturur mu?

Kanada ile AB arasındaki serbest ticaret anlaşmasının, çok daha karmaşık olan AB ile ABD arasındaki ticaret ve yatırım anlaşmasının küçük kardeşi olduğu da söyleniyor. Ticaret Bakanları'nın Bratislava buluşmasında TTIP de görüşülecek. Almanya Ekonomi Bakanı Gabriel TTIP'in gerçekleşmeyeceğini söylemişti.

Fransa'dan da benzer açıklamalar geliyor. Bakanların ABD, Fransa ve Almanya'daki önemli seçimleri bekleyip, daha sonra TTIP için yeniden girişimde bulunulmasını kararlaştırmaları beklenebilir.

Avrupa İşletmeciler Birliği direktörü Markus Beyrer Slovakya başkentindeki Bakanlar Konseyi buluşmasından önce uyarıda bulunarak, “AB CETA'yı şimdi yola çıkaramazsa inandırıcılığını kaybeder”, dedi. Beyrer, Kanada ile anlaşamadığı takdirde, AB'nin bundan böyle uluslararası ticaret ve ekonomik işbirliği görüşmelerine katılmasına ihtiyaç kalmayacağını söyledi.

© Deutsche Welle Türkçe

Bernd Riegert