Cebelitarık gerginliği tırmanıyor

İspanya’nın güney ucundaki Cebelitarık bölgesi 1704 yılında İngilizler adına Fransız ve İspanyollara karşı savaşan bir Alman prensi tarafından fethedilmişti. Fransa sonunda savaşı kazanmış ama 1713 Utrecht Barış Anlaşmasıyla Cebelitarık’ı İngilizlere bırakmıştı. Maymun cenneti sayılan bu kayalık boğaz bölgesi yüzyıllardır İngilizlerle İspanyollar arasında paylaşılamıyor. Diktatör Franko’nun kapattığı sınır artık açık. Çok sayıda Cebelitarıklı Endülüs’te yaşarken, İspanyollar da Cebelitarık’ta çalışabiliyor. Anlaşmazlık son zamanlarda yeniden alevlendi. Şimdi Cebelitarık’ın karasularının olup olmadığı tartışılıyor.

Madrid ve Londra yönetimleri arasında ne zaman anlaşmazlık çıksa, İspanya – Cebelitarık sınırında uzun kuyruklar oluşur. Bütün bagajlar açılır, pasaportlar didik didik edilir. Tıpkı iki Alman devletini ayıran eski sınırdaki gibi. Bundan da en çok çalışmak için Cebelitarık’a gidip gelenler etkilenir.

Sınır kenti Gemma Aranjo’nun belediye başkanı, İspanyol makamlarının tutumuna akıl erdiremediğini şöyle dile getiriyor:

“6 bin kişi Cebelitarık’ta çalışmak için her gün sınırı geçmek zorunda. Durumu bize şikayet ediyor ve her geçiş için 50 euro ödemek zorunda olmadıklarını öğrenmek istiyorlar. Ben de bu ücreti kimin ödeyeceğini merak ediyorum. İspanyol işçi mi, kamyon şoförü mü yoksa turistler mi? Gerçek hiç düşünülmeden alınmış bir karar.”

Madrid'in gözü ‘Maymun Kayalıklarında'

Bu fikir İspanya Dışişleri Bakanı Jose Manuel Garcia-Margallo’dan çıkmış. Bakan bir gazeteye verdiği mülakatta Cebelitarık geçişlerinden ücret alınacağını ve Cebelitarık’a giden uçaklara İspanyol hava sahasının kapatılacağını söylemişti. Dışişleri bakanını kızdıran, denize uzanan Cebelitarık havalimanı pistinin beton bloklarla takviye edilmiş olması.

Madrid yönetimi bunun İspanyol balıkçının haklarına tecavüz anlamına geldiğini söylerken, Cebelitarık makamları suni resifin denizdeki yaratıklara yeni bir hayat alanı yaratacağını öne sürüyor. İspanyollar ise denizin dibini tarayan ağların takılması için bu betonların denize döşendiğini söylüyorlar.

İspanya da 2006 yılında trolcülüğü önleme gerekçesiyle kendi karasularında Cebelitarık açıklarına suni kayalıklar döşemişti. İspanya zaten Cebelitarık karasularını tanımıyor. Madrid Üniversitesi'nden devletler hukuku profesörü Martin Ortega Carcelen, Cebelitarık makamlarının davranışının hukuken neden tartışmalı olduğunu şöyle anlatıyor:

“Bu suların İspanya’nın mı yoksa İngiltere’nin mi egemenlik alanına girdiği, ihtilaflı bir konu. İspanya, 1713 Utrecht barış anlaşmasının Cebelitarık’a böyle bir hak tanımadığını iddia ediyor. Cebelitark ise tam aksini. Denize beton dökmekle fiili durum yaratmış oluyor. Karasuları ihtilafına çözüm bulunmadan bunu yapmaya hakları olmadığı kanaatindeyim.”

İmparatorluk çağının sorunlu mirası

Anlaşmazlığın temelinde sadece balıkçılığın yatmadığı kesin. Zapatero döneminde hiç sürtüşme olmamış hatta Cebelitarık havalimanının ortaklaşa kullanılması kararlaştırılmıştı. Yeni İspanya Dışişleri Bakanı ise kayalıklarda İspanyol bayrağı dalgalanana kadar Cebelitarık’a ayak basmayacağını söylemişti.

Madrid yönetimi aynı zamanda İspanya’da meskûn 6 bin Cebelitarıklının vergi ödeyip ödemediğini de araştırmaya başladı. Profesör Ortega Carcelen, bu denetlemenin mantıklı olduğunu söylüyor. Ortega Carcelen, “İspanya’da oturan Cebelitarıklılar kimse kendilerine karışsın ve İspanya ile işleri olsun istemiyorlar. Ama İspanyol kuruluşlarından yararlanıyorlar. Masrafını ise biz İspanyollar karşılıyoruz. Bu işte bir çarpıklık var”, diyor.

İspanya’da yaşayan çok sayıdaki Alman ve Fransız ise vergisini sınır kontrolü ve geçiş ücreti olmadan, ikamet kaydının olduğu kendi ülkesinde ödüyor. Avrupa Birliği ise İspanya’yı, sınır kontrollerinde amaca uygunluk kurallarına riayete davet ediyor.

© Deutsche Welle Türkçe

Hans-Günter Kellner/Ahmet Günaltay

Editör: Ayhan Şimşek