Büyükada’daki faytonların kaldırılması nasıl mümkün olacak?

Adalar Belediye Başkanı Erdem Gül'ün Büyükada'daki faytonların kademeli olarak kaldırılacağını açıklaması, bu nasıl mümkün olacak sorusunu da beraberinde getirdi.

İstanbul Büyükşehir Belediye (İBB) Başkanı Ekrem İmamoğlu ile birlikte alınan prensip kararına göre adada sembolik olarak birkaç fayton kalacak. Adadaki ulaşım ise elektrikli araçlarla sağlanacak.

DW Türkçe'ye konuşan Adalar Belediye Başkanı Erdem Gül, İBB Başkanı İmamoğlu yapılan görüşmeler sonucunda faytonların kaldırılmasının öncelikli olarak gündeme alındığını söyledi. Ancak Gül'ün verdiği bilgilere göre, faytonların kaldırılması konusunda kesin tarih henüz belli değil. Adada kaç faytonun sembolik olarak kalacağı, faytoncuların elektrikli yeni araçlarla çalışmaya devam edip etmeyeceği ise görüşmeler sonucunda kesinleşecek. Gül’e göre faytoncuları ikna süreci hâlâ devam ediyor.

Gül’e, faytonlar kaldırıldıktan sonra adadaki bin 500’e yakın ata ne olacağını konusunda da henüz kesin bir karar alınmadığını dile getirdi.

İzmir’de de benzer bir karar alınmış, faytonlar kaldırılmıştı. Faytonlarda kullanılan atlar ise belediye tarafından satın alınarak, İzmir Doğal Yaşam Parkı’na yerleştirilmişti. Ancak İzmir’deki at sayısı, Büyükada’daki kadar fazla değildi.  Kentte 36 ay ve 16 fayton bulunuyordu.

Her yıl yüzlerce at hayatını kaybediyordu

Büyükada’da 277 fayton arabası ve bin 500’e yakın at bulunuyor. Bu atların pek çoğu bakımsız, hasta ve yorgun. Adanın dik yokuşlarında, kavurucu güneşin altında fayton çeken atlar sık sık sakatlanıyor ya da hayatını kaybediyor.

Her yıl ağır yük taşıdığı ya da kötü koşullarda bakıldığı için 400’den fazla atın hayatını kaybettiği biliniyor.

Ruam salgın hastalığı nedeniyle adaya at sokulmasında da bazı kısıtlar bulunuyor. Ancak yasak olmasına ve her yıl 400’e yakın atın ölmesine karşın adadaki at sayısının azalmadığı dikkati çekiyor.

+90’ın geçen ay hazırladığı fayton dosyasında, atların kaçak yollarla adaya sokulduğu ortaya çıkarılmıştı. İstanbul’un Kartal ilçesine Anadolu’nun çeşitli kentlerinden kaçak yollarla getirilen atlar, gece yarısı teknelere yükleniyor, ada açıklarındaysa denize atılıyordu. Denize atılan atlar daha sonra halatlarla adaya çekiliyordu. Bu işlem sırasında sakatlanan, boğulan ya da teknenin pervanesine takılarak ölen atlar oluyordu.

Adadaki faytonlar İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin Ulaşım Koordinasyon Müdürlüğü’ne bağlı. Dolayısıyla faytonların kaldırılması için İBB’nin bu yönde karar vermesi gerekiyor. Faytonların kaldırılacağının açıklanması,  hayvanseverlerin tepkileri ve kampanyaları karşılık buldu. Ancak faytoncular bu plandan tedirgin.

"Atlar, sucuk ya da pastırma olacak”

Büyükada’daki faytoncular arasında sözü geçen Yılmaz Şahin'in üç fayton arabası ve 30 atı bulunuyor. DW Türkçe'ye konuşan Şahin, atların akıbeti konusunda “Atlara ne olacak? Senin, benim soframda sucuk ya da pastırma olacak” diyor. Şahin, faytonların kaldırılmasıyla adadaki atların telef olacağını savunuyor.

40 yıldır adada faytonculuk yaptığını söyleyen Şahin, İmamoğlu ve Gül’e öfkeli. “Binlerce insan burada ekmek yiyor” diyen Şahin şöyle devam ediyor: “Bu yaştan sonra hırsızlık mı yapayım? Gasp mı yapayım? Ekmeğimi elimde alacaklarına gelip kafama sıksınlar daha iyi.”

Şahin’e göre faytonları kaldırmak adanın nostaljik dokusunu da yok edecek. Bu da turist kaybına neden olacak. Şahin, “Her gün binlerce turist sadece faytona binmek için buraya geliyor. Sonra da restoranda, kafede oturarak esnafa para kazandırıyor. Faytonları kaldırırlarsa adayı bitirirler” şeklinde konuşuyor.

11 yaşından beri faytonculuk yaptığını söyleyen Şahin, fayton plakasının bugün 500 bin liradan aşağı olmadığını, 277 araç sahibinin bu parayı almadan hakkından vazgeçmeyeceğini de sözlerine ekliyor.

Şahin aynı zamanda ada sakinlerinin de faytonların kaldırılması kararına karşı çıktığı görüşünde. Şahin’e göre adada faytonların kaldırılmasını isteyenlerin oranı en fazla yüzde 30. Onlar da adanın yerlisi değil, sonrada adaya taşınan İstanbullular. 

Ada sakinleri faytonların kalmasından yana

Peki ada sakinleri ne düşünüyor?

Faytonların vızır vızır turist taşıdığı ada sokaklarında, bisikletinin üzerinde 20 yaşındaki üniversite öğrencisi Asil Erkabaş, doğuştan Büyükadalı. "Tamamen kaldırılmasını istemem doğrusu” diye söze başlayan genç kadın, denetimsizlikten şikayetçi. Erkabaş'a göre faytonlar kaldırılmasın ama denetim ve adadaki veteriner sayısı mümkün olduğunca artırılsın. Erkabaş, ulaşım için fayton kullanıp kullanmadığını sorusunu ise "Ben kullanmıyorum. Ulaşım için bisiklet bana yetiyor. Ancak faytonlar adanın sembolü” sözleriyle yanıtlıyor.

Adanın esnaflarından Nazmiye Kösemiş sıcağın altında yorgunluktan bitap düşerek fayton çeken atlara çok üzüldüğünü söylüyor. “Ama” diyor ve ekliyor: “Burada para kazanan insanlarımız var. Başka iş imkanları da yok. Faytonlar kaldırılırken onlara iş imkanı sağlanması da gerekir.”

26 yıldır adada yaşayan ve tezgahında eliyle yaptığı takıları satan Kösemiş, turist sayısı konusunda faytoncularla aynı görüşte değil. Faytonlar kalkarsa turist sayısında azalma olmayacağını düşünen Kösemiş, adanın faytonsuz da güzel olacağını söylüyor. Kösemiş, parmağıyla tezgahının biraz ilerisinde, yerde duran at tezeğini işaret ederek şöyle diyor: “Faytonlar kalkarsa ada daha temiz bir yer olur. Yeteri kadar temizlik işçimiz yok. Dışardan gelenler tezek nedeniyle adanın çok pis koktuğunu söylüyorlar.”

Ada, bisiklet turlarıyla da ünlü bir yer. Adaya gelen yerli ve yabancı turistler, bisiklet kiralayarak uzun ve zorlu turlar yapabiliyorlar. Turistlere bisiklet kiralayan 20’li yaşlarındaki Mehmet K. ise faytonlar kalkarsa turist sayısında azalma olacağını düşünüyor. Mehmet K., faytonların kaldırılmasını kendisi için fırsat olarak da görüyor. Faytonlar kalkarsa, bisiklet kiralayanların sayısının artacağını düşünüyor.

Peki ya turistler? Fayton turları, özellikle Arap turistlerin favorisi. Fayton kalkarsa adaya gelmekten vazgeçer misiniz diye sorduğumuz turistlerin çoğu “Ada çok güzel. Fayton olmasa da geliriz” yanıtı veriyor. Batılı turist ise zaten faytonu tercih etmiyor. Atların yük çekmesine üzüldükleri gibi adada doğa yürüyüşü yapmanın ya da bisiklet gezintisine çıkmanın daha keyifli olduğunu dile getiriliyor.

Şimdi gözler İBB Başkanı İmamoğlu’nun vereceği kesin kararda. İmamoğlu’nun vereceği son kararlar ile adalardaki faytonların kaderi de netleşecek.

Tunca Öğreten/İstanbul

© Deutsche Welle Türkçe