Bulgaristan'da özgürlük 20 yaşında

1989 yılı, Bulgaristan için de bir dönüm noktası oldu. 9 Kasım 1989’da Berlin Duvarı’nın yıkılmasında bir gün sonra, 10 Kasım’da da Bulgaristan’daki komünizm dönemi sona erdi. Uzun yıllar Moskova’nın en sadık müttefiklerinden biri olan Bulgaristan, bugün ise AB üyesi.

Ülkedeki bu büyük değişim, Komünist Parti lideri Todor Jivkov’un parti merkez komitesi tarafından azledilmesiyle başladı. Bir dönem Bulgaristan’ı 16’ncı Sovyet Cumhuriyeti yapma girişimlerinde de bulunan Cumhurbaşkanı Jivkov, özellikle ülkedeki Türk azınlığa uyguladığı asimilasyon politikası ile sık sık gündeme gelmişti. İsimleri değiştirilen Bulgaristan Türkleri 1989 yılında Türkiye’ye göçe zorlanmıştı.

Almanya’da Berlin Duvarı’nın yıkılışından bir gün sonra, Bulgarlar da on yıllardır devam eden Todor Jivkov’un komünist iktidarının yıkılışına tanık olmuştu. Başbakan Georgi Atanasov, Komünist Parti’nin merkez komite oturumlarından birinde aniden şöyle bir açıklamada bulunmuştu:

“Üye adaylarıyla merkez komite sekreteri ve kontrol heyeti başkanının da katıldığı polit büro oturumunda, sorunun tüm safhaları analiz edilmiş ve yoldaş Todor Jivkov isteği doğrultusunda, genel sekreterlik ve polit büro üyeliği görevlerinden oy birliğiyle azledilmiştir."

Moskova para musluğunu kapattı

78 yaşındaki Jivkov’un, 34 yıl sonra gitme vakti gelmişti. Özellikle de Moskova’da itibarını kaybettiği için. Çünkü Mihail Gorbaçov, sadece kardeş partileri yeniden yapılanma ve şeffaflık baskısı altına sokmamış ama aynı zamanda para ve petrol musluklarını da kapatmıştı. 1986 yılından bu yana Bulgarlar artık ucuz petrol ve silah almıyorlardı. Bulgarlar ucuza aldıkları bu ürünleri ihraç ederek her yıl milyarlarca Dolar kazınıyorlardı. Ancak ekonomik durum artık son derecede kötüleşmiş, halk da tamamen hayal kırıklığına uğramıştı. Ayrılıkçı hareketler de başlamıştı. Bunun üzerine Todor Jivkov istifa etmek zorunda kaldı. 10 Kasım 1989'da görevden ayrıldığını açıklarken, sosyalizm hakkında şunları söylüyordu:

“Sosyalizm çöktü, sosyalizm çöktü... Ve hiç kimse buna karşı bir şey yapamaz. Peki bunun suçlusu kim?"

Onu sadece bir kaç gün sonra Parti’den uzaklaştırıp bir numaralı halk düşmanı ilan eden yoldaşları, "Bunun suçlusu sizsiniz, yoldaş Jivkov" diye cevap vermişti.

Parti için darbe

1991-1997 yılları arasında cumhurbaşkanlığı yapan Jelyu Jelev yaşanan parti içi darbenin Bulgaristan’da yeni oluşturulan muhalefetin zaferi olduğunu söylüyordu. Jivkov’un düşürülmesinden sonra, Gorbaçov yanlısı kadrolar, yönetimi devraldı.

Ancak zamanla olaylar farklı gelişti. Kısa süre sonra demokrasi ve piyasa ekonomisi kimsenin dilinden düşmez oldu. Devlet sosyalizmi ortadan kayboldu. Oysa 10 Kasım 1989 sabahı Bulgaristan’da kimse ne Jivkov’un düşeceğini ne de komünist sistemin sona ereceğini hayal edebilirdi. Jelev, geçmişe bakarak şöyle konuşuyordu:

"Hiç beklenmedik bir şekilde gelişti. Merkez komite de şaşkınlık içindeydi. Daha sonra anladığım kadarıyla, oturum başladığında, ortaya çıkacak sonuçları hiçbir şekilde tahmin etmemişlerdi."

© Deutsche Welle Türkçe

Alexander Andreev / Çeviri: Başak Sezen

Editör: Ahmet Günaltay