Beş soruda Türkiye'de yeni kabine

Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi nasıl bir kabine öngörüyor?

24 Haziran'da milletvekili ve cumhurbaşkanlığı seçimlerinin tamamlanmasıyla birlikte Türkiye'de parlamenter sistemden cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçildi. Sistemle birlikte başbakanlık makamı ve bakanlar kurulu kaldırıldı. Yürütmenin başı Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan hem kaldırılan kurumlara ait yetkileri hem de kendisine tanınan yeni yetkilerle donatılmış olarak sistemde en dikkat çeken isim olacak. Erdoğan, cumhurbaşkanı yardımcılarını ve bakanları atama yetkisine sahip. Türkiye'nin yeni sistemdeki ilk kabinesini Erdoğan belirleyecek. Kabineye girecek isimlerin parlamenter sistemde olduğu gibi milletvekili olması zorunluluğu yok. Cumhurbaşkanının ardından yeni kabine üyeleri de mecliste yemin edip göreve başlayacak. Sistem değişikliği ile birlikte yeni hükümetin göreve başlaması için meclisten güvenoyu alması gerekmiyor. Parlamenter sistemin son başbakanı Binali Yıldırım'ın görevi de cumhurbaşkanının yemin etmesiyle birlikte resmen sona erecek. Cumhurbaşkanı yemin edinceye kadar cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine ilişkin düzenlemeler yetki kararnamesiyle hayata geçirilecek. Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın milletvekillerinin yemin edeceği 8 Temmuz'dan bir gün sonra yani 9 Temmuz'da yemin etmesi, kabineyi de o gün ya da ertesi gün açıklaması bekleniyor.

Erdoğan yeni kabinede kimlere yer verecek?

24 Haziran seçimlerine MHP ile partisi AKP’nin kurduğu Cumhur İttifakı ile giren ve TBMM'de çoğunluğu MHP'yle birlikte sağlayan Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın milletvekili olmayan isimlerden kuracağı kabinede AKP-MHP dengesini de sağlamaya çalışacağı belirtiliyor. Erdoğan'ın AKP vekili olarak parlamentoya giren kimi isimlerin istifa etmesini isteyeceği ve onlara yeni kabinede görev vereceği de iddialar arasında. Ancak, Erdoğan'ın tamamen parlamento dışı isimleri de kabineye taşımak istediğine ilişkin değerlendirmeler kabineye ilişkin merakı daha da artırıyor. Ankara’da dikkatler milletvekili olan Erdoğan'ın damadı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Jülide Eroğlu ve parlamenter sistemin son başbakanı Binali Yıldırım'a çevrilmiş durumda. Kabineye teknokrat isimlerin yanı sıra Cumhurbaşkanlığı Sarayı'ndan isimlerin de girmesi muhtemel.

Kabinede kaç bakan olacak?

Erdoğan yeni kabinenin nasıl olacağına ilişkin daha önce kimi açıklamalarıyla dikkat çekmişti. Buna göre cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin bakanlar kurulu 16 isimden oluşacak. Yani mevcut sistemdeki 26 bakanlıktan 10'u elenmiş olacak. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın birleştirilerek "Çalışma Sosyal Hizmetler ve Aile Bakanlığı" adıyla hizmet vermesi bekleniyor. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile Kalkınma Bakanlığı ise "Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı" adı altında toplanacak. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ile Ekonomi Bakanlığı da "Ticaret Bakanlığı" adı altında birleştirilecek.

Yeni sistemde bakanlıkların yapılarında da değişiklik olması bekleniyor. Bakanlıklardaki müsteşarlık makamının ortadan kaldırılması, bakan yardımcılarına daha geniş yetkilerin verilmesi öngörülüyor.

Bakanlıklarla ilgili yeni düzenlemeler ne olacak?

Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi ile oluşturulacak dokuz kurul da siyaset, bilim, sağlık, gıda, enerji, eğitim başta olmak üzere birçok alanda strateji geliştirmek için çalışacak. Bu kurullara kimlerin atanacağına da Erdoğan karar verecek. Bu kurullar Yerel Yönetim Politikaları Kurulu, Sosyal Politikalar Kurulu, Sağlık ve Gıda Politikaları Kurulu, Kültür ve Sanat Politikaları Kurulu, Hukuk Politikaları Kurulu, Güvenlik ve Dış Politikalar Kurulu, Ekonomi Politikaları Kurulu, Eğitim ve Öğretim Politikaları Kurulu ile Bilim, Teknoloji ve Yenilik Politikaları Kurulu olarak sıralanıyor.

Yeni sistemde tüm bakanlıkları ilgilendiren konularda çalışacak ve doğrudan Cumhurbaşkanı Erdoğan'a bağlı dört ofis kurulacak. Bu ofislerin "Finans Ofisi, İnsan Kaynaklı Ofisi, Dijital Dönüşüm Ofisi ve Yatırım Ofisi" olarak isimlendirilmesi öngörülüyor. Erdoğan'a en yakın birimlerin bu ofisler olacağı bekleniyor. Bu ofislere "insan kaynağının etkin ve verimli kullanımı, dijital dönüşüm ve hizmet kalitesinin artırılması, Türkiye'nin yatırım alanında cazibe merkezi haline getirilmesi ve yeni finansal enstrümanların geliştirilmesi” misyonu yüklenmiş durumda.

Yeni dönemde 8 başkanlık olacak. Genelkurmay, MİT, Savunma Sanayii, MGK, Diyanet İşleri, Devlet Denetleme Kurulu gibi var olan başkanlıkların yanı sıra "İletişim" ve "Strateji-Bütçe" gibi yeni başkanlıklar da oluşturulacak.

Ekonomi yönetiminde kimler olacak?

Seçim kampanyası boyunca ekonomideki gelişmelere dikkat çekip, özellikle faizler konusunda yeterli düzenleme yapılamadığı için döviz kurunun yüksekliğinden yakınan Erdoğan’ın Ekonomiden Sorumlu Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek, Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekçi ve Maliye Bakanı Naci Ağbal'a yeni dönemde nasıl görev vereceğinden öte görev verip vermeyeceği Ankara’daki temel tartışma noktalarından biri. Ekonomi yönetimini beğenmediği için bu isimleri milletvekili listelerine almadığı konuşulan Erdoğan’ın, ekonomiyi yeni dönemde kime teslim edeceği ve bu isimleri kabineye, cumhurbaşkanlığı yardımcılığına ya da cumhurbaşkanı danışmanlığına alıp almayacağı en çok AKP'de merak konusu. AKP'li yetkililer bu konuda "Daha çok teknokrat, uzman bir kabine bekliyoruz. Her görevde yenilik bekliyoruz" demekle yetiniyor.

Hilal Köylü / Ankara

© Deutsche Welle Türkçe