Beş soruda İncirlik Üssü ve Almanya

Türkiye'nin Alman milletvekillerinin İncirlik Hava Üssü'nü ziyaret etmesine izin vermemesi sonrasında Almanya'da üssün kullanımıyla ilgili tartışmalar yeniden alevlendi.

Alman basınında çıkan haberlerde IŞİD'le mücadele koalisyonuna destek amaçlı olarak İncirlik'te bulundurulan birliklerin Türkiye'de konuşlandırılmasından vazgeçilmesi ve bölgedeki başka ülkelere kaydırılması tartışılıyor.

DW Türkçe, İncirlik Üssü'nün Almanya-Türkiye ilişkilerindeki önemini ve üssün NATO çerçevesinde geçmişten günümüze nasıl bir rolünün olduğunu derledi.

İncirlik üssünün NATO açısından önemi ne?

Soğuk Savaş'ın ilk yıllarında ABD'nin askeri yardımıyla inşa edilen Adana Hava Üssü, ismi daha sonra İncirlik Hava Üssü şeklinde değiştirilmiş bir NATO misyonu tesisi olarak 1955'ten beri hizmet veriyor.

Üs, Soğuk Savaş döneminde NATO'nun "güneydoğu kanadı" olarak anılan Türkiye ve Yunanistan'ın Sovyetler Birliği'ne karşı Doğu Akdeniz savunmasının hava koordinasyon merkezlerinden birisi olarak faaliyet gösteriyordu.

Türkiye'nin Kıbrıs harekatı sonrası ABD'nin Türkiye'ye uyguladığı silah ambargosu nedeniyle dönemin Türk hükümeti misilleme olarak müttefikinin tüm üslerini kapatmış, ancak NATO yerleşkeleri olmaları dolayısıyla sadece İncirlik ve İzmir üsleri faaliyetlerine devam etmişti.

İncirlik sadece Sovyetler Birliği'ne karşı değil, aynı zamanda Ortadoğu'daki krizlere de yakınlığı dolayısıyla birçok misyonda önemli bir rol oynamıştı. Bunlar arasında 1958 Lübnan Krizi'nde ABD'li askerlere kurtarma desteği vermek amacıyla üssün kullanılması, Soğuk Savaş sonrasında Birinci Körfez Savaşı'nda Irak'taki hava operasyonları gibi örnekler bulunuyor.

11 Eylül saldırılarını takip eden Irak Savaşı'nda ise ABD Türkiye'den, kara birliklerinin Irak'ın kuzeyinden bir cephe açmak için toprak kullanımını talep etmiş, bu talep 1 Mart tezkeresi olarak bilinen 2003 tarihli meclis kararı sonucu reddedilmişti.

Ancak 1 Mart tezkeresinin hemen sonrasında ABD Türkiye'nin hava sahasını kullanmayı talep etmiş, Türk hükümeti de bu talebe olumlu yanıt vermişti. İncirlik Üssü de muharip birlikler olmaksızın, lojistik destek amacıyla kullanılmıştı.

IŞİD'e karşı oluşturulan koalisyon güçlerine 2014 yılının sonbaharında katılan Türkiye, bu tarihten sonra İncirlik Üssü'nü NATO müttefiklerinin hava operasyonları için tesis etti.

Türkiye ile Almanya arasında Ocak 2016'da imzalanan anlaşma uyarınca Hamburg'dan uçan ilk parti uçaklar İncirlik'e konuşlanmıştı. Almanya IŞİD'e karşı koalisyonda muharip güçler kullanmıyor. Alman misyonu keşif ve yakıt ikmali uçuşlarıyla sınırlı tutuluyor.

İncirlik'te hangi ülkelerden kaç asker görev yapıyor?

ABD kaynaklarına göre üste yaklaşık bin 500 ABD'li askeri personel görev yapıyor. İngiltere Kraliyet Hava Kuvvetleri'nin askeri personeli de İncirlik'te bulunan NATO güçleri arasında.

Üste ayrıca halen 260 Alman askeri konuşlanmış durumda. Bu askerler IŞİD'le mücadele koalisyonu kapsamında görev yapan Tornado tipi keşif uçaklarına destek veriyor.

Bunun dışında üste Türk birliği de bulunurken, ihtiyaçlar dahilinde dönemsel olarak diğer NATO ülkelerinden askerler de konuşlandırılabiliyor.

Örneğin Suriye'de devam eden iç savaş nedeniyle Türkiye'nin hava savunma sistemlerini güçlendirmek amacıyla 2013 yılında Hollanda'dan iki adet Patriot füzesi ünitesi ve beraberinde 30 kadar Hollanda askeri üsse konuşlandırılmıştı.

Gene aynı misyon kapsamında Hollanda birliği görevini İspanyol birliğine devretmişti. Bu ülkelerin yanı sıra, Çekya da kısa bir süreliğine askeri personelini iletişim görevlerinde yer almak üzere İncirlik'e göndermişti.

NATO üyesi olmayan Suudi Arabistan da Şubat 2016'da IŞİD'le mücadele koalisyonu kapsamında İncirlik'e özel kuvvetlerini taşıyan kargo ve savaş uçakları göndermişti. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu'nun Ekim 2016'da yaptığı açıklamaya göre Katar ve Danimarka da IŞİD'le mücadele kapsamında üsten yararlandı.

İncirlik'te ne tür silah sistemleri bulunuyor?

İncirlik Hava Üssü'nün askeri belkemiğini ABD'nin 39 Hava Üssü Kanadı oluşturuyor. Bu çerçevede üste, yere yakın hava operasyonlarında kullanılan A-10, havadan havaya ve karaya harpte yer alan F-15 ve F-16 ve havada ikmal uçakları yer alıyor. Ayrıca dönem dönem istihbarat toplayıcı AWACS uçakları da üsse konuşlandırılıyor.

Üste geçici olarak yer alan NATO ve diğer ülkelerin askeri mühimmatının dışında Soğuk Savaş döneminden beri nükleer başlıkların olduğu iddia ediliyor.

Uzun yıllardır spekülasyonlara neden olan nükleer silahların varlığı yetkililer tarafından hiçbir zaman teyit edilmese de, Amerikan Bilim Adamları Federasyonu'na göre, üste halen uçaktan atılmak üzere tasarlanmış 50 adet civarında taktik nükleer başlık bulunuyor.

Almanya'nın İncirlik'ten vazgeçmesi mümkün mü?

IŞİD'le mücadele kapsamında keşif ve ikmal rollerinde görev alan Alman birlikleri için İncirlik Üssü özellikle ABD başta olmak üzere, hem diğer NATO ülkeleri ile koordinasyon ve lojistik işbirliği hem de üs güvenliği bakımından öncelikli tercih.

Ancak Türkiye'nin Alman milletvekillerinin üsse giriş iznini reddetmesi sonucu başlayan tartışmalar bölgede muhtemel başka üslerin kullanımı ihtimallerini de beraberinde getirdi.

Reuters haber ajansına konuşan Alman hükümet kaynaklarına göre Almanya'dan askeri görevliler alternatif üs arayışları için önümüzdeki günlerde Ürdün'e bir ziyaret gerçekleştirecek. Bunun yanı sıra Güney Kıbrıs ve Kuveyt de seçenekler arasında.

Türkiye - Almanya ilişkilerinde İncirlik'in önemi nedir?

Türkiye ve Almanya, 1950'li yıllardan beri NATO mensubu olmaları dolayısıyla 60 yılı aşkın bir süredir askeri müttefik ve siyaseten de yakın ilişkileri olan iki ülke durumunda.

Bu derece yakın iki ülkenin ilişkilerinin bir hava üssünden dolayı bir anda bozulması çok olası gözükmüyor. DW'ye konuşan savunma uzmanı Markus Kaim'e göre Türkiye'nin Alman milletvekillerinin İncirlik'e girişine izin vermemesinden dolayı Almanya duruma tepki gösterip birliklerini Ürdün'e konuşlandırabilir.

Ancak Kaim'e göre bu durum Türkiye'nin bir tarafta IŞİD'e karşı yürütülen uluslararası koalisyon içinde ve diğer tarafta da mülteci krizine karşı bir stratejik partner olarak kalacağı gerçeğini değiştirmez.

İncirlik konusu Almanya ve Türkiye arasında son zamanlarda yaşanan son kriz değil. Benzer bir durum Alman meclisinin 2016'daki Ermeni soykırımı kararı sonrasında da yaşanmış, Türkiye Alman politikacıların İncirlik Üssü'nü ziyaret etmesine uzun bir süre sonra izin vermişti.

Ne var ki özellikle Türkiye'de Temmuz 2016 darbe girişiminden bu yanaki gelişmeler ve ilan edilen olağanüstü hal kapsamında yaşananlardan dolayı Almanya'nın aldığı bazı kararlar Türkiye'nin tepkisini çekmişti.

Özellikle Türkiye'deki Nisan 2017 referandumu öncesi bazı Türk bakanların Hollanda'da seçim propagandası yapmasının yasaklanması ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Almanya Başbakanı Angela Merkel'i de Hollandalılar gibi davranmakla suçlaması sonrası ilişkilerde gerilim yaşanmıştı.

Gene aynı şekilde 15 Temmuz darbe girişiminden sonra Almanya'dan iltica talebinde bulunan diplomatik pasaportlu Türk vatandaşlarını geçtiğimiz günlerde olumlu yanıt almış, Türkiye Dışişleri Bakanlığı kararı eleştirip Almanya'yı "müttefikliğin gereklerini gözardı etmekle" suçlamıştı.

© Deutsche Welle Türkçe

Çağrı Özdemir