Banu Güven: Çin'e geldik, bir sonraki durak Kuzey Kore

Hükümetin geçtiğimiz günlerde yapılan AB zirvesi için Varna'ya çıkartma yaptığına bakmayın. İstikamet tam tersi, Çin'e yaklaştık. Aslında bazı açılardan çoktan geçtik. Mesela bizdeki tutuklu gazeteci ve medya çalışanı sayısına Çin yaklaşamıyor bile. Hatta nüfusa oranla bakıldığında bizim bayağı gerimizde. Ama Türkiye'nin de internet yasakları konusunda Çin'den öğreneceği şeyler var. Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK), Batı'nın Çin Seddi'nden (Great Wall) esinlenerek "Great Firewall" adını verdiği erişim engelleme sistemine hasetle bakıyor. Resmi adı "Ulusal Kamu Güvenliği" diye başlayan ve uzayıp giden sisteme Çin yönetimi kısaca "Altın Kalkan Projesi" diyor. Pekiyi bu sistem Çin yönetimi için neden altın değerinde?

Çünkü halkın bilgiye erişmesini engelliyor! Yani Çin halkı "Google, Youtube, Twitter, Facebook gibi mecralara gireyim, ne var ne yok bir bakayım" dediğinde duvara çarpıp geri dönüyor. Alternatif bağlanma yollarını deneyenler de çoğu zaman bu yeni Çin Seddi'ne takılıyor.

BTK yetkililerinin "Tabii canım, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi onlara 'YouTube'u toptan engelleyemezsin' diyemiyor. Çin'in işi kolay" diye söylendiğini duyar gibiyim. Ne yapacaksın BTK'cı kardeşim? Türkiye'nin Avrupa'da bir takım hak hukuk sözleşmelerine imza atmış olması, elini kolunu bağlıyor işte. Ama sen yine de bildiğini okuyorsun. Siteleri toptan yasaklıyor musun? Evet. O yüzden sızlanma.

Mesela internette içeriği kullanıcılar tarafından oluşturulan Wikipedia, Türkçe adıyla Vikipedi, 29 Nisan 2017'den bu yana Türkiye'de erişim engelli. Gerekçe, Suriye'de iç savaş, işgal ve devlet destekli terörizmle ilgili maddelerde Türkiye'nin adının geçiyor olması. BTK yasağı, bu maddelere teknik nedenlerle tek tek erişim engeli getirememesine dayandırıyor ve "Vikipedi sulh hukuk mahkemelerinin içerik kaldırma kararlarına uysun" diyor. Kendisine "özgür ansiklopedi" diyen Wikipedia da Türkiye'ye AİHM'nin YouTube kararını hatırlatıyor, ama nafile. Wikipedia yasağın 11 ayı bulması üzerine geçenlerde Türkçe sayfasının logosuna "Özledik" diye bir not iliştirdi, bir de kampanya başlattı: #WeMissTurkey. Hayır BTK, anlamazlıktan gelme. "Miss Turkey" değil, "Türkiye'yi özledik" anlamında "We miss Turkey" diyorlar.

Elbette bilen Vikipedi'sine kavuşuyor. Her baskıcı rejimin düşmanı VPN'ler üzerinden. Çin işte bunları engellemeye çalışıyor. Bilmeyenler için açıklayayım: İngilizce Virtual Private Network VPN diye kısaltılıp, Vi-Pi-En diye okunuyor. Sanal Özel Ağ demek. Belli adreslere erişim engellendiyse, telefonunuza ya da bilgisayarınıza indirdiğiniz VPN uygulamalarıyla o adrese başka bir ülkedeymiş gibi bağlanıyorsunuz. Mesela 21 Mart 2014'de, tam da bir Newroz günü, BTK Twitter'ı toptan engellediğini zannetmiş, ama VPN bağlantıları sayesinde bu amacına ulaşamamıştı. Herkes çeşitli yollardan Twitter'a girmiş, yasakla adamakıllı dalga geçen Tweet'ler atmıştı. O gün yasağa rağmen, bir gün öncesine kıyasla daha fazla paylaşım yapıldığı ortaya çıkmıştı. Yasaktan 12 gün sonra Anayasa Mahkemesi de AİHM'nin YouTube kararının izinden gidip, Twitter'ı toptan engellemenin hak ihlali olduğuna oybirliğiyle hükmetmişti.

BTK bu karar üzerine kritik zamanlarda erişim engellemek yerine, yavaşlatmak yoluna gitti. HDP'li milletvekillerinin gözaltına alındığı 4 Kasım 2016 akşamında olduğu gibi. Twitter ve diğer sosyal medya sitelerine bağlanmak o gece neredeyse imkansız hale gelmişti. Çünkü o gün internet servis sağlayıcılarına bloklanacak VPN'lerin listeleri gönderilmişti. Daha sonra servis sağlayıcılardan haftalık bloklama raporları da istendi.

Ama VPN'ler ele avuca sığmadığı, engellendikçe farklı yollardan yeniden ortaya çıktığı için daha köklü bir çözüm arayışı başladı. BTK'dan bir uzman servis sağlayıcılara yeni önlemler aldırdıklarını, bunları test ettiklerini anlattı. Bazı VPN sağlayıcılarıyla kendi VPN'i olan şifreli ProtonMail'in neden engellendiği de böylece anlaşıldı.

Geçen hafta BTK'nın niyetini ilan eden bilişim uzmanı, "Testlerimiz tamamlandıkça faz faz ilerlemeyi düşünüyoruz" demişti. Hakikaten faz faz ilerlemekteyiz. Twitter'da ve Facebook'ta en çok içerik engelleme bizde. Bir adım sonrası interneti iyice boğup, üzerine VPN'lere ulaşımı zorlaştırıp, haber akışını "gerektiğinde" toptan engellemek. Daha önümüzde yerel seçim ve cumhurbaşkanlığı seçimi var. Şimdi tam olarak hangi fazdayız bilmiyorum ama Çin'e geldik sayılır. Biraz daha ilerlersek, ver elini Kuzey Kore!

Banu Güven

© Deutsche Welle Türkçe