Şimdiye kadar muhtemelen hiçbir Almanya Başbakanı böylesine zorlu koşullarda Çin'e gitmedi. Kendi koalisyon hükümeti içinde Çin ile ilişkiler konusunda derin görüş ayrılıkları var. Çinli dev denizcilik şirketi Cosco'nun Hamburg limanında bir terminale ortak olması konusunda neredeyse isterik boyutlardaki tartışmada bu görüş ayrılıkları iyice su yüzüne çıktı.
Almanya Başbakanı Olaf Scholz'un yanında iş insanlarından bir heyetle Pekin'e gerçekleştirdiği günübirlik ziyaret Avrupa düzleminde de kuşkuyla karşılandı. Scholz'un ziyareti, büyük ölçüde ekonomiyi teşvike dayanan Merkel döneminin Çin politikalarının devam ettirildiği izlenimi uyandırıyor.
Sivrilen rekabet
Küresel düzlemde ise ABD ile Çin arasındaki rekabet giderek sivriliyor. Bu da Almanya'yı, değerler ve güvenlik alanında en önemli partneri ile en önemli ticaret partneri arasındaki gerilimde nasıl bir tutum izleyeceği sorusuyla karşı karşıya bırakıyor.
Washington, mevcut süpergüç ile müstakbel süpergüç arasındaki gerilimi otokrasiyle demokrasi, hatta iyiyle kötü arasındaki mücadele olarak lanse ediyor. Ve müttefiklerinden sadakat bekliyor.
Bu yetmezmiş gibi, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, geçen ayki Ulusal Halk Kongresi'nde görev süresini beş yıl daha uzattırdı, dikta yetkilerini daha da genişletti. Scholz, Kongre'deki bu değişiklikler sonrasında Şi ile görüşen ilk Batılı hükümet başkanı.
Ziyaretin getirebileceği fırsatlar
Bu ziyaret fırsatlar barındırıyor. Bir insanlık görevi haline gelen ve Çin'in katılımı olmadan gerçekleştirilemeyecek iklim koruma konusu. Ya da Rusya'nın Ukrayna'ya karşı yürüttüğü savaşta Pekin'in Moskova üzerindeki etkisinin boyutlarını ve bu etkiyi ne ölçüde kullanabileceğini kestirebilmek. Tayvan konusundaki gerilim, insan hakları, Uygur azınlığa yönelik muamele gibi konuları görüşme fırsatı da var. Scholz yanında girişimciler de bulunuyorken, piyasalara eşit şartlarda erişim konusunu görüşme fırsatına da sahip. Bu, yeni siparişlerden daha önemli bir konu ve Avrupalı partnerlere de faydası olacaktır.
Başbakan Scholz'un, Çin ile ilişkiler konusunda çok sık dile getirilen, ortaklıkla rekabet ve stratejik yarış arasındaki dengeyi nasıl bulacağını göstermesi gerekiyor. Çin ile ilişkilerde geçmiş dönemdeki saflık artık geride kaldı. Ama bunun yerini isteri de almamalı. Alman ekonomisinin Çin'e bağımlı hale gelmesinin tehlikeleri ile ilgili tartışmalar bazen isterik boyutlara varabiliyor. Asıl önemli olan, bir strateji oluşturulması. Ancak henüz bunu görebilmek mümkün değil.
Avrupalılar dışında ortaklar bulmak
Dünyanın en büyük ikinci ekonomisi Çin ile ekonomik ilişkiler her zaman önemli olacak. Çin ile bağları koparmak ne gerçekçi ne de istenir bir durum. Şirketlerin yönetim katlarında da şu mesaj çoktan yerleşti: Tedarik zincirlerinde, ciro yapılan pazarlarda kaynakları çeşitlendirmek, içinde bulunduğumuz dönemin zaruriyeti ve Çin'i bırakmadan yeni partnerler aramak gerekiyor.
Washington ile Pekin arasında iletişim kanallarının büyük ölçüde tıkalı olması dünya için ve barış için kötü. Karşılıklı atışmaları bir kenara koyarsak iki tarafın birbiriyle konuşabileceği fazla bir şey kalmamış görünüyor. Çin karşıtlığı, normalde gaddarca kavga eden siyasi kamplar arasındaki tek ortak nokta. Bu durumda Avrupalıların Çin ile iletişimi koparmaması daha da büyük önem taşıyor. Kaldı ki Avrupalıların çıkarları her zaman ABD'ninkilerle örtüşmüyor.
Başbakan Scholz'un Çin'de bir Avrupalı olarak boy göstermesi gerekir. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron 2019'daki son Çin gezisinde yanına bir Alman hükümet mensubunu alarak Avrupalıların birliği açısından güçlü bir mesaj vermişti. Avrupalılar Çin yönetimi nezdinde kalıcı bir izlenim yaratabilmek için gerekli ağırlığı sadece birlikte yaratabilirler.