Almanya geçmişiyle hesaplaşıyor

Josef Scheungraber, 1944 yılında Nazi subayı olarak görev yaptığı Toskana’da 14 İtalyan sivilin katledilmesinden sorumlu tutuluyordu. Nazi döneminde savaş suçu işlemekle suçlanan bir diğer zanlı, 89 yaşındaki John Iwan Demyanyuk’un da gelecek günlerde mahkeme önüne çıkması bekleniyor. Gözlemciler, bu davaların Nazi suçlularının yargılandığı son davalar olduğu görüşünde. Peki, gerçekte ne kadar Nazi suçlusu vardı ve bunların kaçı yargılandı?

Aranan zanlılar

Alois Brunner: Avusturya’da, Yunanistan’da, Fransa’da, Slovakya’da yaşayan binlerce Yahudi’nin tehcir edilmesinden sorumlu. Şu anda Suriye’de yaşıyor.

Aribert Heim: Sachsenhausen, Buchenwald ve Mauthausen kentlerindeki toplama kamplarında doktordu. Yüzlerce kişinin öldürülmesinden sorumlu. 1962’den bu yana kayıp.

Iwan Demyanyuk: Sobibor toplama kampında gözcü olan Demyanyuk, yüzlerce Yahudi’nin ölümünden sorumlu. Almanya’da hakkında dava açıldı.

Heinrich Boere: Nazi askeri birliklerinin bir üyesi olan Boere üç Hollandalıyı öldürdü, Almanya’da hakkında dava açıldı.”

En çok arananan 10 isim

Simon-Wiesenthal Merkezi’nin en çok aranan Nazi suçluları listesinde 10 isim yer alıyor. Nazi suçlularından kimileri kayıp, yıllar sonra bulunanlar ise yeni yeni yargı önüne çıkarılıyor. Geçmişte işledikleri suçlardan dolayı bugünlerde yargı önünde hesap verecek olan Heinrich Boere 88, John Iwan Demyanyuk ise 89 yaşında.

Berlin Teknik Üniversitesi’nin Antisemitizm Araştırmaları Merkezi’nden Wolfgang Benz, suçluların yaşının ilerlemiş olmasının, onlara imtiyaz tanınması için bir gerekçe olamayacağını vurguluyor ve "Önemli olan nasıl bir suç işlendiğidir. Suçu oluşturan bu eylem hukuk devletinin yasalarına ve ceza kanununa göre değerlendirilir. Bir kişinin 89 yaşında, hasta ya da aciz durumda olması bunu değiştirmez. Suçluya nasıl bir ceza verileceği mahkemenin takdiridir" diye konuşuyor.

Soruşturmanın önemi

Nazi suçlularından Demyanyuk’un yaşadığı yerin bilinmesi, onun yargı önüne çıkartılmasını kolaylaştırdı; pek çok suçlu ise hala aranıyor. Öte yandan sorumluların yargı önüne çıkarılması ancak ciddi bir soruşturmanın sonucunda mümkün. Zira o dönem işlenmiş her tür suçun bütün teferruatlarıyla incelenmesi gerekiyor, aksi takdirde dava açılamıyor. Bu soruşturmanın ilk aşamasında Ludwigsburg kentindeki Nazi suçlarının aydınlatılması birimi sorumlu. Birimin başkan vekili Joachim Riedel, yürüttükleri son soruşturmaları şöyle açıklıyor:

“Özellikle Dermyanyuk süreci oldukça uzun sürdü. Biz aylarca soruşturma yürüttük, soruşturma sonuçlarını da Münih’e, savcılığa gönderdik. Savcılık soruşturmayı sürdürdü, zanlıların ifadesini aldı -ki biz bunu yapmamıştık.- Sonuç olarak dava açılıp açılmayacağına başsavcılık karar verir. Bu bizim işimiz değil. Bizi ilgilendiren yetkili savcılık için olayları araştırmak. Şayet biz bu ön çalışmaları yapmamış olsaydık, muhtemelen dava da açılmazdı.”

Nürnberg mahkemelerinden günümüze

Almanya’da aslında Nazi dönemi suçlularının önemli bir kısmı 1945 yılında kurulan Nürnberg Uluslararası Askeri Ceza Mahkemesi’nde yargılandı. Mahkemede, Yahudi soykırımında kilit rol üstlenen 22 savaş suçu zanlısı sanık sandalyesine oturdu. Bu zanlılar arasında Nazi Almanyası’nın hava kuvvetleri komutanı Hermann Wilhelm Göring, Hitler’in vekili Rudolf Hess gibi isimler de bulunuyordu. Nürnberg mahkemelerinin yanı sıra Almanya’da askeri mahkemelerde ve ceza mahkemelerinde döneme ilişkin pek çok dava görüldü.

Münih Yakın Tarih Araştırmaları Merkezi’ne göre 173 bin zanlıdan yüzde dördü, yani 6 bin 600’ü ceza aldı. Yalnızca 1100 zanlı, cinayet suçlamasıyla hüküm giydi.

Nazi suçluları yalnızca Almanya’da değil, diğer ülkelerde de yargılandı. Bunlardan en bilineni, Yahudi soykırımının baş sorumlularından olan Adolf Eichmann’ın İsrail’de yargılanması oldu. Eichmann, bu süreç sonunda İsrail’de ölüm cezasına çarptırıldı ve idam edildi.

Bir çoğu hayatta değil

Nazi döneminde işlenen suçlarının cezasız kalmaması için bugün de soruşturma ve takip sürüyor. Uzman Joachim Riedel ise, birçok baş suçlunun artık hayatta olmadığı görüşünde. Riedel, “Daha ne kadar suçlunun hayatta olduğu konusunda artık sadece tahminler yarışabilir. Şimdiye kadar nerede olduğunu bulamadığımız kuşkusuz daha çok kişi var. Ancak, şunu açıkça söylemek gerekiyor ki pek çok zanlı artık hayatta değil, muhtemelen baş sorumluların çoğu da. Bu konuda Alman yargısı eleştirilere maruz kalabilir" diyor.

Daphne Gratwohl Çeviren: Başak Özay

Editör: Ayhan Şimşek