Almanya gıda fiyatlarını nasıl düşüreceğini tartışıyor

Almanya'da enflasyon hâlâ yüksek. Gıda fiyatlarında Kasım 2021 ile Kasım 2022 arasında yüzde 21’lik bir artış görüldü. Hanelerin üzerindeki yükü hafifletmek için belirli gıdalardaki katma değer vergisini (KDV) düşürmeye yönelik tartışmalar ivme kazanıyor. Ocak ayının başında Federal Tarım Bakanı Cem Özdemir (Yeşiller) yine sağlıklı gıdalardan KDV'nin kaldırılmasını savunmuştu. Federal Çevre Ajansı (UBA) ve Alman Tüketici Örgütleri Federasyonu (VZBV) da bitkisel gıdalardan alınan KDV'nin kaldırılmasını talep ediyor.

Prensipte, temel gıda maddeleri şimdiye kadar yüzde 7 indirimli KDV oranı üzerinden vergilendiriliyor. Diğer ürünler için ise yüzde 19 oranında vergi alınıyor. Federal Çevre Ajansı Başkanı Dirk Messner'in ilk tahminlerine göre meyve, sebze, tahıl ürünleri ve bitkisel yağlar için KDV muafiyeti, özel haneler için yılda yaklaşık dört milyar Euroluk bir rahatlama sağlayabilir.

Gıdada KDV indiriminden kimler fayda sağlar?

Ancak böyle bir önlemden herkesin eşit şekilde fayda sağlaması mümkün görünmüyor. Düşük gelirli haneler, daha varlıklı olanlara kıyasla paralarının nispeten büyük bir kısmını gıdaya harcıyor. Buna bağlı olarak gıdada KDV indiriminden de daha fazla faydalanmaları beklenebilir.

Ancak Hans Böckler Vakfı'ndan Sebastian Dullien'e göre, bu durumda daha az ihtiyacı olan yüksek gelirliler de bu şekilde gıdadan tasarruf edebilir. Ekonomist, örnek olarak "Şarküteriden 100 gramı 5,99 Euroya alınan Fransız peyniri yaklaşık 40 sent, 100 gramı 60 sent olan paketlenmiş Gouda ise sadece dört sent daha ucuz olacaktır" diyor. Böylece, daha varlıkların bütçesinin daha fazla rahatlayacağı öngörülüyor; ancak toplam gelirlerine oranla genel anlamda büyük bir rahatlamadan söz edilmesi ise zor. 

Ayrıca varlıklı haneler düşük gelirli hanelere kıyasla gıdaya mutlak anlamda iki kata kadar daha fazla para harcamakta; daha fazla yedikleri için değil, daha pahalı, daha kaliteli gıda tükettikleri için.

Daha ucuz gıda, daha sağlıklı yaşam

Belirli gıdaların fiyatlarının düşürülmesinin mali rahatlamanın yanı sıra tüketiciyi etten uzaklaştırarak sebzeye yönlendiren bir etkisinin olması da amaçlanıyor.

Alman Ekonomik Araştırmalar Enstitüsü (DIW) Başkanı Marcel Fratzscher, "Almanya'da pek çok insan bunu duymak istemese de et ve diğer hayvansal ürünleri çok daha az tüketmemiz gerekiyor" diyor. Bu nedenle meyve, sebze ve tahılların KDV'den muaf tutulması planlarını hem sosyal, hem ekolojik hem de sağlık açısından önemli ve gecikmiş bir adım olarak nitelendiriyor. Düşük fiyatların, organik üretimi de yeniden teşvik edebileceği belirtiliyor.

DIW'den Stefan Bach'a göre genel olarak KDV indiriminin etkisini tahmin etmek ise kolay değil. Bach, KDV'nin oldukça yeni bir vergi olması ve geçmişte bu vergiyi genellikle artırma eğiliminde olunması nedeniyle bu konuda çok az deneyim olduğuna dikkat çekiyor.

İndirimin devlete maliyeti ne olacak?

Bu indirimin devlete ne kadara mal olacağı ise işin öngörülebilir kısmı. Bach, şu anda gıdadan yüzde 7 KDV alınmasının hazineye yılda yaklaşık 15 milyar euro gelir getirdiğini söylüyor ve ekliyor: "Bu gelir kaybedilecek ve başka gelirlerle telafi edilmesi gerekecek; aksi taktirde açık daha da artacaktır."

Hans Böckler Vakfı'ndan Dullien, devletin KDV indirimi yoluyla elde edemeyeceği bu paranın önümüzdeki yıllarda altyapının yenilenmesi, eğitim sisteminin güçlendirilmesi ve karbondan arındırma gibi önemli görevler için yetersiz kalacağından endişe ederken VZBV'den Anne Markwardt'a göre, bu indirimin olumlu etkileri uzun vadede görülecek. Ona göre, meyve ve sebzedeki KDV muafiyeti sağlıklı beslenmeyi teşvik edecek ve böylece uzun vadede örneğin sağlık sisteminde maliyet tasarrufu sağlayacak.

KDV'de yapılacak bir indirimin nispeten yüksek olan enflasyon üzerinde de küçük bir etkisinin olması bekleniyor. Bach, bu tedbirin enflasyonu tahmini olarak yüzde 0,6 ila 0,7 oranında düşürebileceğini söylüyor.