Alman Anayasası AİHM kararlarından üstün mü?

Bu kararın anlamı, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin kararlarının bağlayıcı olmadığı, gerekçesi de Avrupa İnsan hakları Sözleşmesi’nin Alman Anayasası‘nın üzerinde olmadığı.

Karar, Almanya’da tartışmalara yol açtı. Avrupa yargı organlarının kararlarının başka ülkeler tarafından tanınmaması halinde sert eleştirileriyle tanınan Almanya, kendisi sözkonusu olunca AİHM kararlarının bağlayıcı olmadığını nasıl söyleyebilirdi? Gazetelerde yer alan yorumlarda bu tür bir kararın Türkiye ya da Rusya’da çıkması halinde gelebilecek tepkiler hatırlatıldı. Alman Anayasa Mahkemesi’nin böyle bir karar alması hangi temelde mümkün oldu.

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, 1950 yılında kabul edildi. Sözleşmeyi hazırlayan ülkelerin hedefi, bireyi keyfi tutum ve devlet teröründen korumaktı. Bu amaçla kabul edilişinin ardından anayasalarında değişiklikler yaparak, sözleşmenin ilkeleri ile uyumlu hale getirdiler. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne imza atan Almanya, bu adımı atmayan ülkelerden. Dolayısıyla sözleşme, Almanya’da herhangi bir yasadan daha üstün sayılmıyor ve Anayasa tüm yasaların üstünde yer alıyor.

"AİHM kararları dikkate alınmalı"

Passau Üniversitesi’nden Avrupa Hukuku Profesörü Michael Schweitzer ise konuyla ilgili ”Kuşkusuz Almanya’daki mahkemeler, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin kararlarını dikkate almak zorundalar, ama bazı özel durumlarda, Anayasa’daki temel ilkeler daha önemli ve geçerli olabilir” değerlendirmesinde bulunuyor.

Bu durumda AİHM kararları, Alman mahkemelerinin kararlarında yoruma açık konularda yardımcı olarak değerlendiriliyor. Ancak bu tür hukuki tartışmaların arkasında yatan bir başka şey var, o da Alman Anayasa Mahkemesi’nin yıllardır Avrupa yargı organları ile yıllardır süren rekabeti.

Ulusal hakimiyetin bazı konularda Avrupa Birliği’ne devredilmesi ile Anayasa Mahkemesi’nin karar verdiği konular kısıtlanıyor ve Karlsruhe’deki yargıçlar bunu engellemeye çalışıyor. Avrupa Adalet Divanı ile Alman Anayasa Mahkemesi yıllardır son sözü kimin söyleyeceği konusunda tartışıyor. Kademeli olarak yetki devrinin sonucu olan bu tartışma zaman zaman hukukçular için de anlaşılmaz hale geliyor.

"Yetki sınırlarını korumaya çalışıyor"

Alman Anayasa Mahkemesi’nin AİHM kararlarını bağlayıcı olmadığı sonucuna vararak yetki sınırlarını korumaya çalıştığını ifade eden Avrupa Hukuku Profesörü Michael Schweitzer, ”Alman Anayasa Mahkemesi, temel haklara ilişkin ihlaller ya da Almanya’nın temel ilkeleri ile bağdaşmayan konularda karar verme yetkisini elinde tutmak ve uluslararası yargı kurumlarının işe karışmasını engellemek istiyor” diyor.

Alman Anayasa Mahkemesi’nin gittikçe büyüyen Avrupa karşısında konumunu koruma mücadelesinin ifadesi olan bu kararın diğer ülkeler tarafından da örnek alınması durumunda ortaya çıkabilecek tartışmalar merakla bekleniyor.