AİHM’den Srebrenitsa mağdurları kararı

Kısaca "Orloviç ve diğerleri" olarak anılan davada kararını açıklayan AİHM, 1992-1995 yılları arasında Bosna’daki savaş nedeniyle evlerini terk etmek zorunda kalmış ve en az 20 yakınını soykırımda kaybetmiş Müslüman ailenin mülkiyet hakkının ihlal edildiği sonucuna vardı.

14 kişiden oluşan davacılar, savaş sonrası evlerine dönmüş ve Dayton Anlaşması kapsamında Sırplar tarafından el konulan topraklarının iadesi için bu amaçla kurulmuş Mülk Talep Komisyonu’na başvurmuştu. Önce bu komisyon, ardından da yerlerinden edilmiş şahıslar ve mülteciler için kurulan bakanlık, davacıların taşınmazlarının iade talebine olumlu yanıt vermişti.

Bu kararlar sonrası davacılara ait taşınmazlar iade edilmeye başlandı. Üzerine kilise dikilen 11 bin 765 metrekarelik parsel ise komisyon ve bakanlık kararlarına rağmen iade edilmedi. Davacıların iade için başlattığı yargı süreci de sonuçsuz kaldı.

AİHM sürecinde neler oldu?

Davacılar son çare olarak ve mülkiyet haklarının ihlal edildiği şikayetiyle 2018’de AİHM’ye başvurdu. Mahkeme bugün açıkladığı kararında, davacılara ait taşınmazların iadesiyle ilgili 1999 ve 2001 yıllarında alınan kararların bugüne kadar uygulanmadığını ve Boşnak makamlarının bu durumu meşru gösterecek hiçbir açıklama ortaya koyamadığını not etti.

Bu durumu "kararı uygulamayı reddetmek" olarak tanımlayan AİHM, davacıların Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) tarafından güvence altına alınmış mülkiyet haklarının ihlal edildiğine hükmetti.

"Kilise oradan kaldırılacak"

Mahkeme, AİHS’nin kararların bağlayıcılığı ve infazıyla ilgili 46’ıncı maddesi gereği, açıkladığı kararın infazı konusunda, kararların uygulanışının denetleyicisi olan Bakanlar Komitesi'ne yol da gösterdi. AİHM, mülkiyet hakkı ihlali tespitiyle yetinmeyip, ihlalin ortadan kaldırılması için, davacılar hakkında Mülk Talep Komisyonu tarafından 1999’da alınmış ve 2001’de de mültecilerden sorumlu bakanlık tarafından onanmış kararın, "kilise davacıların topraklarından kaldırılarak" bugün açıklanan kararın kesinleşmesini izleyen 3 ay içinde yerine getirilmesine hükmetti. 

Boşnak hükümeti itiraz etmediği takdirde karar 3 ay içinde kesinleşmiş olacak. Bu da kilisenin yıkılması ve parselin iadesi için azami 6 aylık süre anlamına geliyor. Boşnak hükümetinin bugün çıkan karara itiraz için 3 aylık süresi bulunuyor. Olası bir itirazın kabul edilmesi halinde dava AİHM’nin 17 yargıçlı Büyük Dairesi tarafından yeniden görülecek.

AİHM’nin bu davada mülkiyet hakkının ihlal edildiğine dair tespiti 7 yargıçlı dairede oy birliğiyle alındı. Kararın "kilisenin davacıların toprağından başka bir yere taşınmasına" ilişkin bölümü ise 1’e karşı 6 oyla alındı.

Bugün alınan karar gereği Bosana-Hersek hükümeti davacılara toplam 31 bin euro maddi tazminat da ödeyecek.

Kayhan Karaca / Strasbourg

© Deutsche Welle Türkçe