AİHM’den OHAL komisyonuna onay

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) 15 Temmuz darbe girişimi sonrası Kanun Hükmünde Kararnameler (KHK) aracılığıyla kamudaki görevlerine son verilen on binlerce kişiye OHAL İşlemleri İnceleme Komisyonu’nu adres gösterdi. Kararla birlikte, 15 Temmuz sonrası AİHM’e Türkiye’den yapılan yaklaşık 20 bin dava başvurusunun gündemden düşmesi bekleniyor.

AİHM kararı, 1 Eylül 2016 tarihinde çıkarılan bir KHK ile işine son verilen Erzurum 1071 Malazgirt İlkokulu öğretmeni Gökhan Köksal tarafından yapılan başvurunun incelenmesi sonrasında verildi. 4 Kasım 2016 tarihinde AİHM’e başvuran Köksal, kamuyla ilişiğinin kesilmesinin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin adil yargılanma, özel yaşama saygı, ifade özgürlüğü, örgütlenme özgürlüğü, mahkemeler önünde etkin başvuru hakkı ve ayrımcılığın yasaklanması gibi maddelerine aykırı olduğunu savundu. 

İç hukuk yolları

Ancak AİHM, “iç hukuk yollarını tüketmediği” gerekçesiyle Köksal’ın başvurusunu geri çevirdi. Strasbourg Mahkemesi’nin gerekçeli kararında, OHAL işlemlerinin incelenmesi için bu yıl başında 685 nolu KHK ile kurulan komisyonun, 15 Temmuz sonrası işten çıkarılan devlet memurları için “iç hukuk yolu” olduğu belirtildi. AİHM kaynakları, komisyonun,  “mahkeme olmadığı için etkin olmasının gerekmediğini” söylüyorlar.  

Mahkeme, OHAL İşlemleri İnceleme Komisyonu kararlarına karşı idari mahkemeler önünde iptal davası açılabilecek olması ve bu kararların da bireysel başvurularla Anayasa Mahkemesi gündemine taşınabilecek olmasını hukuki güvence olarak değerlendiriyor. 

Kararda, OHAL İşlemleri İnceleme Komisyonu’nun olası mağduriyetleri gideremeyeceğine dair hiçbir emarenin bulunmadığı, buna rağmen, iç hukuk yolları tüketildikten sonra AİHM’ye başvuru yolunun açık olduğu da not edildi. 

Örnek karar

“Öncü” olarak tanımlanan karar, 15 Temmuz sonrası AİHM gündemine taşınan benzer dava başvuruları için emsal teşkil ediyor. AİHM gündeminde benzer 20 bin başvuru bulunuyor. AİHM’nin önümüzdeki günlerden itibaren tek hakim kararıyla bu başvuruculara benzer bir karar iletmesi bekleniyor. Böylelikle AİHM gündeminde Ankara’ya karşı dava açmak için yapılmış binlerce başvuru önümüzdeki haftalardan itibaren gündemden düşmüş olacak. 

Hakim ve Savcılar için karar var

AİHM, bu yıl Mart ayında benzer bir kararı hakim ve savcılar için vermişti. Mahkeme, darbe girişimi sonrası alınan tedbirler çerçevesinde Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu tarafından mesleğinden ihraç edilen Kadriye Çatal adlı hakimin 23 Ocak 2017 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan 685 sayılı KHK temelinde Danıştay önünde ihraç tedbirine itiraz edebileceğini belirtip, iç hukuk yolları tüketilmediği gerekçesiyle başvurusunu reddetmişti. 

15 Temmuz’un AİHM faturası

15 Temmuz darbe girişimi sonrası kamuda işten çıkarılmalar nedeniyle Türkiye AİHM önünde 30 Nisan 2017 itibariyle hakkında en fazla dava başvurusu olan ülke konumuna geldi. Son verilere göre AİHM önünde şu anda Türkiye’ye karşı yaklaşık 25 bin dava başvurusu bulunuyor. Mahkeme kaynakları bunların büyük çoğunluğunu 15 Temmuz sonrası gelen dava dosyalarının oluşturduğunu belirtmekte. 

Türkiye’den gelen başvurular AİHM gündemindeki toplam 93 bin 150 dava başvurusunun yüzde 24,7’sini oluşturmakta. Türkiye’yi sırasıyla Ukrayna (19 bin 50 başvuru), Macaristan (9 bin 950), Romanya (9 bin 200),  Rusya (7 bin 900) ve İtalya (5 bin 150) izliyor. 

Türkiye 2016 yılını 12 bin 600 dava başvurusuyla Ukrayna’nın ardından 2’nci sırada kapatmıştı. 

© Deutsche Welle Türkçe

Kayhan Karaca / Strasbourg