AB’nin petrol ambargosu etkili olacak mı?

Avrupa Birliği (AB) Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, üye ülkelerle yapılan zorlu müzakerelerin ardından Rusya'ya yönelik altıncı yaptırım paketini Avrupa Parlamentosu'na sundu. Bu pakette, "Buça'da savaş suçları işleyen" ve Mariupol'un insanlık dışı kuşatmasından sorumlu olan" asker ve sivillerin isimleri de yer alıyor. Tasarıda ayrıca Sberbank ile birlikte iki Rus bankasının daha Swift ödeme sisteminden çıkarılması ve böylece Rus finans sektörünün küresel sistemden tecrit edilmesi öngörülüyor. Ancak diğer taraftan Rusya'ya enerji karşılığı ödemeler, Gazprom Bankası üzerinden yapılmaya devam edecek. Bir diğer yaptırım da medyayı kapsıyor: Rusya'ya ait üç devlet yayın kuruluşuna yasak getiriliyor.

Yaptırım paketinin en can alıcısı noktası ise Rusya'dan petrol ithalatına aşamalı bir ambargonun öngörülmesi. AB Komisyon'un önerisine göre, deniz veya boru hattı yoluyla Rus ham petrolü altı ay içinde, rafine ürünler ise yıl sonuna kadar ambargo kapsamına alınacak.

Bazı sorunlara rağmen geniş fikir birliği

Almanya, uzun zamandır enerji boykotunu frenleyen ülke olarak görülüyordu. Ancak Almanya Ekonomi Bakanı Robert Habeck, hafta başında Berlin'de yaptığı açılamada, "Bazı zorlukları beraberinde getirse de petrol ambargosunun uygulanabilir olduğunu" söyledi. Bu konuda AB içindeki asıl direniş ise Macaristan, Slovakya ve Avusturya'dan geliyor. Zira üç ülke de ya tamamen ya da büyük oranda Rusya'dan petrol ithalatına bağımlı. Bu nedenle Budapeşte ve Bratislava için yaptırım paketinde bazı istisnalar öngörülüyor.

Ancak Rusya'ya yakınlığı ile bilinen Macaristan Başbakanı Viktor Orban, bunu yeterli bulmuyor ve pakete itirazlarını sürdürüyor. AB Komisyonu'nun hazırladığı paketin üye ülkelerce oy birliği ile kabul edilmesi gerekiyor.

Ekonomistlerin şüpheleri var

Peki Rusya'dan petrol ihracatının aşamalı bir şekilde son bulması, Putin'in savaş ekonomisine gerçekten darbe indirebilir mi? Enerji ajansı "Rystad Energy", Rus petrol üretiminde beklenen azalmaya rağmen, petrol fiyatlarındaki artışın devam etmesi nedeniyle Rusya'nın gelirlerinin bu yıl 180 milyar dolara yükseleceğini tahmin ediyor. Bu, geçen yıla kıyasla neredeyse yüzde 50 oranında bir artış anlamına geliyor. Üstelik Ukrayna savaşının başlamasından bu yana, Rusya'nın petrol üretiminde 1,6 milyar varil düşüş kaydedilmesine rağmen.

Analist Daria Melnik, "Yaptırım ve ambargolara rağmen Rusya ilk aşamada, önceki yıllara kıyasla fiyat artışından faydalanmaya devam edecek" diyor. Bununla birlikte, Moskova'nın petrol üretimi ve gelirlerinin orta vadede düşmesi kuvvetle muhtemel. Zira Batılı alıcıların yerine Asya'da yeni müşterilere yönelmek, zaman ve büyük altyapı yatırımları gerektirecek. Enerji uzmanları, bu nedenle Rusya'daki ham petrol üretiminin gelecek yılın ortasına kadar toparlanamayacağını tahmin ediyor.

Ekonomi gazetesi "Financial Times" başyazısında, petrol ambargosunu, "Dünya piyasasındaki fiyatları küresel ekonomiyi çökertecek kadar yükseltmeden" uygulamanın zor olacağını vurguluyor. Şu anda dünya pazarlarında çok fazla miktarda petrol mevcut değil. OPEC ve Suudi Arabistan gibi büyük üreticilerin, Rus petrolünün boşluğunu telafi edebilecek durumda olup olmadıkları da henüz belirsiz. AB'nin Rusya'ya yönelik petrol ambargosu uygulamaya hazırlandığına dair haberler bile, petrol fiyatlarının bu Çarşamba (04.05.2022) yaklaşık yüzde 3 oranında artmasına yol açtı.

Gümrük cezaları daha etkili olabilir

Brüksel merkezli düşünce kuruluşu "Bruegel" bünyesindeki ekonomi uzmanlarının da AB'nin aşamalı petrol boykotunun yararları konusunda ciddi şüpheleri var. Guntram Wolff ve Simone Tagliapietra, boykotun yol açacağı fiyat artışının, Rusya'nın petrol ihracatındaki kademeli düşüşü fazlasıyla telafi edeceğine dikkat çekiyor. Moskova, kendisi açısından bu kısa vadeli olumlu etkiyi, vatandaşlarının gözünü boyamak için kullanabilir. Rus devlet bütçesinin yaklaşık yarısı, enerji ihracatı ile finanse ediliyor.

Ekonomistler arzulanan etkinin, kademeli boykot yerine ancak acil ve tam bir enerji ambargosu ile elde edilebileceğini kaydediyor; zira kademeli bir ambargo, Rusya'ya petrol ihracatını yeniden yönlendirmesi ve yeni pazarlara açılması için zaman kazandıracak. Uzmanlar, boykota alternatif olarak gümrük cezalarının daha iyi sonuç vereceğini savunuyor. Çünkü gümrük tarifeleri, siyasi gelişmelere bağlı olarak daha kolay ayarlanabilir. Ayrıca ceza ödemeleri, örneğin bir "yediemin hesabında" biriktirilip, savaş sonrası Ukrayna'nın yeniden inşası için kullanılabilir.

Çevre koruma örgütü Greenpeace de uluslararası toplumun geç tepki vermesinin ve kademeli ambargo planlarının Rusya'ya çok fazla zaman kazandırdığına dikkat çekiyor. Örgüt, enerji ihtiyacı için Rusya'ya alternatif olabilecek yeni tedarikçiler aramak yerine, daha fazla enerji tasarrufu yapılmasını talep ediyor.