ABD'de seçim: Türkiye'ye F-16 satışı nasıl etkilenecek?

ABD'de yapılanara seçimlerde Cumhuriyetçi Parti bazı kazanımlara ve Temsilciler Meclisi’nde çoğunluğu elde etmesine rağmen beklediği performansı gösteremezken Senato'da hangi partinin üstünlük sağlayacağı ise henüz kesinlik kazanmadı.

ABD Kongresi'nin iki kanadının nasıl şekilleneceği dış politika öncelikleri ve bu kapsamda Türkiye ile de kurulacak ilişkiler açısından önemli görülürken, Senato'da hangi partinin çoğunluğu sağlayacağının da Türkiye için önemli bir parametre olabileceği belirtiliyor.

ABD'de Senato'nun bir kısmının ve Temsilciler Meclisi'nin tamamının yenileneceği ara seçimlerde 100 üyeli Senato'nun yüzde 35'i ve 435 sandalyeli Temsilciler Meclisi'nin tamamının yeniden seçilmesi için oy kullanıldı. Senato'daki çoğunluğu belirleyecek kritik eyaletlerden Georgia'da seçimler 6 Aralık'taki ikinci tura kaldı.

"Kürtaj kararı kadın seçmenleri mobilize etti"

Washington'daki Ortadoğu Enstitüsü Türkiye Çalışmaları Enstitüsü Direktörü Gönül Tol, ara seçimin ilk sonuçlarıyla ilgili DW Türkçe'ye yaptığı değerlendirmede, sonuçların henüz tamamıyla netleşmediğine ve birkaç kritik eyalette oy sayımının devam ettiğine dikkat çekerek şunları söylüyor:

"İlk sonuçlar itibariyle kırmızı dalga denilen, Cumhuriyetçilerin Kongre'nin her iki kanadında da Demokratları açık ara yendiği resim gerçekleşmedi. Yani bir kırmızı dalga olmadı. Cumhuriyetçiler hâlâ hem Senato hem de Temsilciler Meclisi'ni ele geçirebilirler. Fakat beklenilenden çok daha az başarılı bir performans, Demokratlar da beklenilenden çok daha iyi bir performans sergilediler."

Tol, tarihe bakıldığında ara seçimlerde mevcut başkanın partisinin kaybettiğini, bunun nedeninin de başkanın partisinin tabanının genelde ara seçimlerde sandığa gitmemesi olduğunu belirterek "Fakat bu yıl farklı olarak Anayasa Mahkemesi'nin aldığı kürtajı anayasal hak olmaktan çıkaran karar Demokrat tabanı özellikle de kadın seçmen tabanını çok mobilize etti. Bu nedenle de çok ciddi bir Demokrat seçmen kitlesi sandığa gitti" diyor.

Bu nedenle çok kritik eyaletlerde Demokrat Parti'nin beklenilenden çok daha iyi bir performans sergilediğini söyleyen Tol, ABD'nin eski Başkanı Donald Trump'ın desteklediği adayların beklenilenden daha az bir başarı göstermiş olmasının bu seçimin dikkat çekici bir başka unsuru olduğunu vurguluyor.

Tol, bu hususun 2024 seçimlerine gidilirken Trump'ın Cumhuriyetçi Parti üzerinde ne kadar etkisi olacağını göstermesi açısından önemli olduğunu ifade ederek, şimdiye kadar Trump'ın yanında duran bazı önemli figürlerin eski başkanı seçilemeyecek adayları desteklemekle ve partinin kazanabileceği eyaletlerde kaybetmesine sebep olmakla suçladığını hatırlatıyor.

Trump'ın desteğiyle siyasete giren ve ABD'de katıldığı televizyon programlarıyla ünlenen Doktor Mehmet Öz, Pennsylvania eyaletinde senatörlük seçimini kaybetmişti.

Türkiye'ye F-16 satışı ne olacak?

Peki ara seçimin Türkiye açısından önemi ne ve olası ne gibi yansımaları olabilir?

Tol, Cumhuriyetçilerin Kongre'nin her iki kanadını da ele geçirmesi durumunda dahi Türkiye açısından çok dramatik bir siyaset değişikliği olmayacağını düşünüyor ve bunu şöyle açıklıyor:

"Çünkü hem Senato'da hem Temsilciler Meclisi'nde 'Türkiye'ye F-16 satmayalım' diyen isimlerin yeniden Kongre'ye girdiğini ve seçimleri kazandığını gördük. O anlamda da ben çok dramatik bir farklılık olmayacağını düşünüyorum Türkiye açısından."

Türkiye Rusya'dan S-400 hava savunma sistemi satın alması sebebiyle F-35 programından çıkarılması ve CAATSA olarak bilinen Amerika'nın Hasımlarıyla Yaptırımlar Yoluyla Mücadele Yasası kapsamında yaptırıma uğramıştı. F-35 programından çıkarılmasının ardından Türkiye ABD'li Lockheed Martin tarafından üretilen 40 adet F-16 ve 79 adet F-16 modernizasyon kiti almak için ABD'ye başvurmuştu. İki ülke arasındaki görüşmeler halen devam ediyor.

ABD Başkanı Joe Biden'ın ve yönetimin Türkiye'ye F-16 satışına destek verdiği bilinirken, ABD'nin yabancı ülkelere silah satışı için gerekli olan Kongre onayında Türkiye açısından sıkıntılar halen devam ediyordu. Bu nedenle Ankara ara seçim sonuçlarına ayrı önem vermekteydi.

Türkiye'ye F-16 satışına karşı çıkan isimlerin başında ise Demokrat Senatör Bob Menendez geliyor. Senato Dış İlişkiler Komisyonu Başkanı olarak veto yetkisine sahip olduğu için F-16 satışı konusunda kilit konumda olan Menendez en son sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada "Erdoğan bölgedeki saldırganlık kampanyasını durdurana kadar Türkiye'ye F-16 satışına karşı çıkmayı sürdüreceğini" belirtmişti.

Senato'dan çıkacak sonuç önemli 

ABD seçim sistemi ve hukuku üzerine yüksek lisans yapan hukukçu Yunus Emre Erdölen ise Türkiye-ABD ilişkilerinin bir ayağının Başkan ile ilişkiler diğer ayağının ise Kongre olduğunu anımsatarak, Biden seçildiğinden bu yana hem başkanlık hem Temsilciler Meclisi Demokratlarda olduğu için Türkiye'nin Demokratlar ve Biden ile konuşmasının büyük ölçüde yeterli olduğunu ancak yine de Ankara'nın Kongre ile ilişkilerini de diğer yandan devam ettirdiğini belirtiyor.

Biden'ın şimdiye kadar Menendez'in Türkiye'ye karşı sert muhalefetini bir ölçüde engelleyebildiğini söyleyen Erdölen, Senato'nun oluşumunun Türkiye için önemi hakkında ise şu noktaya işaret ediyor:

"Senato'nun Cumhuriyetçilere geçmesi Türkiye için şöyle avantajlı olabilirdi. Senato'nun Dış İlişkiler Komisyon Başkanı eğer Senato Cumhuriyetçilere geçerse değişeceği için, o koltuğa Türkiye'ye olumlu bakabilecek biri gelebilirdi. Ancak şu andaki sonuçlara göre Senato başa baş gidiyor. Bu yüzden Türkiye için en önemli parametre Senato'daki çoğunluğun değişip değişmemesi."

Erdölen, sadece Senato'nun değil Cumhuriyetçilerin çoğunluğu ele geçirmesi yüksek olasılık olan Temsilciler Meclisi'nin de önemli olduğunu söyleyerek, sözlerini şöyle sürdürüyor:

"Kongre'nin bu kanadından da yasa tasarıları geçiyor ya da F-16'ları engelleyebilecek önergeler veriliyor. Ama bu önergelerde geçmişte hep Demokratlar liderlik yaptı ve onlar biraz daha Türkiye'ye karşı olumsuz bir tavır içerisinde. Bu nedenle bu tür meselelerde Cumhuriyetçilerin iki mecliste de bir tık güçlenmesi ve sayılarının artması Türkiye için olumlu olabilirdi. Ama günün sonunda Demokratlar ile Cumhuriyetçilerin özellikle ılımlı kesimleri Türkiye konusunda aynı sayfada buluşabiliyor ve Beyaz Saray'ın tutumunu genellikle devam ettiriyorlar."

Yeni seçilen Trumpçı Kongre üyeleri

Erdölen, DW Türkçe'ye değerlendirmesinde ara seçimin Türkiye açısından etki yaratabilecek bir başka hususunu Trumpçı kongre üyeleri olarak gösteriyor.

Bu üyelerin şimdiye kadar dış politika tecrübesi bulunmadığını söyleyen Erdölen, "Yeni seçilen genç radikal Trumpçı cumhuriyetçilerin Türkiye konusunda ne yapacağını hiç bilmiyoruz. Burada gerçekten bu isimler çok sert bir İslamofobi ile Türkiye sırf Müslümanların yaşadığı bir ülke diye çok sert de olabilir ya da uzakta bir ülke olarak görüp hiç umursamayabilirler de. Bu tamamen bilinmeyen bir sayfa” yorumu yapıyor.

Erdölen, Cumhuriyetçilerin istedikleri zaferi elde edememesinin ardından Trump'ın 2024 seçimi için adaylığını koymasıyla ilgili sıkıntılar oluştuğunu da belirterek Trump'ın şimdiden eleştirilmeye başlandığını kaydediyor.