İkili ilişkilerde Snowden sınavı

Amerikan Ulusal Güvenlik Kurumu NSA’in Almanya Başbakanı Angela Merkel’in cep telefonunu dinlediğinin ortaya çıkmasının ardından yaşanan kriz sürüyor. NSA eski çalışanı ve sızan gizli bilgilerin kaynağı Edward Snowden’ın Almanya’ya gelerek ifade vermek istediğini açıklamasının ardından ortalık daha da karıştı. Federal Meclis İstihbarat Denetleme Komisyonu üyesi Christian Ströbele ile mülteci olarak bulunduğu Moskova’da bir görüşme yapan Snowden, Alman hükümetine bir de mektup göndererek NSA skandalının aydınlatılmasına yardım etme teklifinde bulunmuştu.

NSA eski çalışanı Edward Snowden’ın Almanya’ya gelerek Başbakan Angela Merkel’in cep telefonunun dinlenmesi skandalıyla ilgili ifade verme isteği hem Almanya’yı hem de ABD’yi karıştırdı. Alman hükümeti Snowden’dan gelecek bilgilere gayet sıcak bakıyor. İçişleri Bakanı Hans-Peter Friedrich, Snowden’ın vereceği bilgilere müteşekkir olacaklarını belirtirken, hükümet sözcüsü Steffen Seibert ifade alma konusunun hükümetin değil, başsavcılık ya da kurulacak bir meclis komisyonunun işi olacağını vurguladı. Seibert, Snowden’ın Almanya’da ifade vermek istemesi ve koruma talep etmesi durumunda karmaşık hukukî soruların aydınlatılması gerekeceğini kaydetti.

'Washington için kâbus olur'

Amerikan düşünce kuruluşu Alman Marschall Fonu’ndan Stephen Szabo bunun Washington için kâbus anlamına geleceği görüşünde:

“Snowden’ın Almanya’ya gelmesi ve kamuoyuna açık bir şekilde Federal Meclis önünde ifade vermesi Amerikan-Alman ilişkileri için bir felaket olur. İlişkiler derin, aşağı doğru uzanan bir sarmal içinde. Bunun artık durdurulması gerek. Snowden resmî onayla Almanya’ya gelirse gerginlik daha da tırmanır.”

İşin hukukî ve siyasî boyutu gerçekten de karışık. Alman Federal Meclisi’nin konuyla ilgili bir araştırma komisyonu kurması durumunda Alman parlamenterler Edward Snowden’ı ifade vermeye davet edebilir. Bunun için hükümetin Snowden’a ikamet yasasının 22’nci maddesi uyarınca oturma izni vermesi gerekiyor. Bu madde yurt dışındaki bir yabancıya devletler hukukunun gerekleri ya da acil insanî nedenlerden dolayı oturma izni verilebileceğini belirtiyor. Böyle bir izin salt hukukî olarak Cenevre Mülteciler Konvansiyonu çerçevesinde bir iltica izni anlamına gelmiyor.

ABD'nin iade talebine 'hayır' denebilir mi?

Ancak bir başka pürüz, Almanya ile ABD arasındaki iade anlaşması. ABD, hakkında tutuklama kararı çıkardığı Snowden’ın iadesini isteyecek. Bu noktada Almanya’nın "Hayır" diyebilmesi için iki koşul bulunuyor: İade edilecek kişinin gönderileceği ülkede ölüm cezası tehdidiyle karşı karşıya olması ya da siyasî karakterde bir suç nedeniyle takibata uğraması tehlikesi. Ancak ABD’nin iade talebine hayır denmesinin hukukî sonuçları da olabilir.

Snowden’ın Almanya’da ifade vermesi olasılığı Washington’ı da harekete geçirmiş görünüyor. Almanya’nın yıl sonuna kadar imzalanmasını talep ettiği karşılıklı casusluğa karşı anlaşma konusunda Washington’ın da hazır olduğu belirtiliyor. Frankfurter Allgemeine Zeitung, bu konuda Almanya’dan giden üst düzey heyetle yapılan görüşmelerde mutabık kalındığını bildirdi.

'Obama'ya karşı güvensizlik oylaması'

Almanya uzmanı Stephen Szabo, ikili ilişkilerin dibe vurduğunu, Almanya’nın ABD’ye desteği reddettiği Irak Savaşı döneminden de daha kötü durumda olduğunu belirtiyor ve ekliyor:

“Almanlara, casusluk konusunda İngilizlere verdiğimiz güvencenin aynısını vermeliyiz. Amerikan yönetimi Almanlara, özel bir partner oldukları hissini vermeli.”

Washington Johns Hopkins Üniversitesi Çağdaş Alman Araştırmaları Enstitüsü Direktörü Jackson Janes de aynı görüşte. Janes, Alman hükümeti ve milletvekillerinin Snowden’ın ifade vermesi konusunda artan ilgilerini Obama yönetimine karşı bir güvensizlik oylaması olarak görüyor.

“Bu gerçekten olursa şüphesiz Amerikalıların yüzüne inmiş bir tokattır. Aynı Snowden’ı kabul eden Moskova gibi. Şu anlam çıkabilir: Size güvenmiyoruz.”

Rusya: Engel çıkarmayız

Ancak Snowden’ın şu an bulunduğu Rusya’da da ifade vermesi mümkün. Bunun için Alman yetkililerin Moskova’ya gitmesi gerekiyor. Nitekim Moskova, bu konuda "Engel çıkarmayız" mesajı verdi. Devlet Başkanı Vladimir Putin’in sözcüsü “Snowden Rus topraklarında bulunuyor, kendisine geçici iltica hakkı tanındı ve bu nedenle istediği kişiyle görüşmekte serbesttir. Biz onu engelleyemeyiz” diye konuştu. Putin’in sözcüsü, Snowden’ın Almanya’ya da gidebileceğini kaydetti, ancak Rusya'dan bir kez çıkış yapabileceğini, bir daha girebilmek için yeniden iltica başvurusunda bulunması gerekeceğini hatırlattı. Snowden Rusya’da ifade vermek konusunda çekinceleri olduğunu açıklamıştı.

© Deutsche Welle Türkçe

Gero Schließ / Beklan Kulaksızoğlu

Editör: Ercan Coşkun