5 soruda Facebook veri skandalı

50 milyon Facebook kullanıcısının hesap bilgilerinin izinsiz şekilde Cambridge Analytica adlı data analiz şirketi tarafından kullanıldığının ortaya çıkmasıyla başlayan tartışma sürüyor. Skandal, Cambridge Analytica şirketinin eski çalışanı Christopher Wylie'nin Facebook hesabından yaptığı güncel paylaşımlarla, Facebook'un "veri güvenliği kurallarını" nasıl ihlal ettiğini duyurmasıyla ortaya çıktı. 28 yaşındaki Wylie'nin Facebook hesabı, Twitter'dan yazdığına göre "gizli bilgileri yayınladığı" gerekçesiyle askıya alındı.

Britanya hükümeti skandalın son derece kaygı verici olduğunu duyururken, iki Amerikalı Senatör Facebook'un patronu Mark Zuckerberg'den Kongre komisyonunda hesap sorulmasını, Avrupa Birliği Komisyonu ise aydınlatıcı bilgi verilmesini talep etti. Facebook hisseleri tepetaklak oldu.

Skandalın boyutları

Wylie eski işvereninin uygulamalarını New York Times ve Guardian gazetelerine anlattı. Wylie'ye göre Cambridge Analytica onaylarını almadan, kişisel verilerini gizlemeyen 50 milyon kullanıcının hesaplarını değerlendirmeden geçirmiş.

Olay, Cambridge Üniversitesi öğretim üyesi Profesör Aleksandr Kogan'ın hazırladığı Facebook anketiyle başlamış. Kişisel soruların yer aldığı ankete 270 bin kişi katılmış. İlk sorudan önce anket sahibinin kendilerinin ve arkadaşlarının özel verilerini kullanmasına izin verilmesi istenmiş. Böylece Kogan muazzam bir kayıt stokuna el atma hakkını elde etmiş ve kayıtlar 2015 yılında Cambridge Analytica'ya iletilmiş.

Cambridge Analytica nedir?

Cambridge Analytica, Facebook gibi platformların kullanıcı bilgilerini değerlendirerek psikolojik profillerini çıkaran bir şirket. Şirket bir yıl önce de manşetlere konu olmuş ve ABD Başkanı Donald Trump ekibinin Facebook'ta Trump reklamı yapması için şirketle anlaştığı öğrenilmişti.

Wylie'nin 2013 yılında tanıştığı Amerikalı milyarder Robert Mercer 15 milyon dolarlık Cambridge Analytica hissesi almıştı. Wylie, Mercer'in aracılığıyla Breitbard'ın şefi Steve Bannon ile de tanışmış ve Bannon Cambridge Analytica'nın başkan yardımcısı olmuştu. Wylie, Donald Trump'ın seçim kampanyasında önemli rol oynayan Steve Bannon'un Facebook'un sunduğu psikolojik manipülasyon imkânlarına hayran kaldığını söylemişti.

Bundan sonrnası kullanıcı verilerine ulaşmaya kalmıştı. Bu sayede Cambridge Üniversitesi'ne bağlı Psymetrics Center ile ve dolayısıyla da Aleksandr Kogan ile temas kurulmuş ve Cambridge Analytica 1 milyon dolar karşılığında 270 bin kullanıcının kişisel verileriyle 32 "kişilik tipi" elde etmişti.

Wylie, Cambridge Analytica'nın Amerikan seçim kampanyasına müdahale ettiğinden emin olduğunu söylüyor. Ancak bu tür şahsa yönelik reklamların ne kadar etkili olduğu konusunda uzmanlar hemfikir değil.

Facebook ne diyor?

Facebook ağır suçlamalarla yüz yüze. Şirketin "veri kaçağına" kurban gittiği ileri sürülmüştü. Facebook ise internet hesabından böyle bir şeyin söz konusu olmadığını duyurmuş ve kullanıcıların ve onların takipçilerinin verilerinin Kogan tarafından değerlendirilmesine ankete katılanların onay vermesi gerektiğini hatırlatmıştı.

Ancak Wylie New York Times'a kişisel verilerin başkalarına aktarıldığından Facebook'un haberi olduğunu da anlattı. Facebook anketin kaldırıldığını ve Cambridge Analytica ile Kogan'ın kullanıcı verilerini imha etmeyi kabul ettiklerini açıkladı.

Cezai yaptırım gelebilir mi?

Tüketiciyi koruma kuruluşunun eski mensuplarından David Vladeck Washington Post gazetesine yaptığı açıklamada kişisel verileri korumayı taahhüt eden Facebook'un milyarlarca dolarlık para cezasına çarptırılabileceğini söyledi. ABD'de kişisel bilgilerin gizliliğinin her bir ihlaline 40 bin dolar ceza uygulanabiliyor.

Britanya Kişisel Verileri Koruma Temsilcisi Elizabeth Denham bir televizyona verdiği demeçte Cambridge Analytica'da arama yapma izni alabilmek için mahkemeye başvuracaklarını duyurdu. Avrupa Parlamentosu Başkanı Antonio Tajani konuyu takipsiz bırakmayacaklarını ve özel verilerin kötüye kullanılıp kullanılmadığını araştıracaklarını söyledi. Tajani aynı zamanda Facebook'a, elindeki verilerin sorumluluğuna sahip çıkması için çağrıda bulundu. Avrupa Birliği Komisyonu'nun Adaletten Sorumlu Üyesi Vera Jourova Facebook ve Washington yönetimi ile skandalla ilgili görüşmeler yapacak. Jourova "vatandaşların kişisel verilerini korumak için ellerinden geleni yapacaklarını" söyledi.

Verilerin kötüye kullanılması nasıl önlenebilir?

Facebook veri koruma standartlarında düzeltme yaptı ve kullanıcı arkadaşlarının hesaplarına ulaşmayı zorlaştıran kurallar koydu. Ancak uzmanlar yine de dikkatli olunmasını tavsiye ediyorlar. Sosyal medyada pazarlama ve reklam araştırmaları yapan Facebook uzmanı Simon Mader "Dürüst ve güvenilir bir şirketin arkadaş verilerini elden ele aktarma opsiyonu zaten olamaz" diyor.

Mader, Facebook'ta güvenirlik sağlaması yapılırken hangi soruların sorulduğuna dikkat etmek gerektiğini belirtiyor ve "Anket ya da program bir dereceye kadar insani ise arkadaş listesi ya da fotoğraf gibi bazı kategoriler anket dışı bırakılabilir. Ancak Facebook'ta buna izin vermeyen programlar da kullanılıyor" diyor. Mader'in tavsiyesi "gözün tutmadığı programları kullanmamak". Bu yöntemi bizzat uyguladığını söyleyen Adbaker Ajansı'nın kurucularından Simon Mader ‘her online oyuna katılabilmek için bütün kimliğini gözler önüne sermek zorunda olmadığını' sözlerine ekliyor.

Lukas Hansen, DW

© Deutsche Welle Türkçe