Nemački rečnik braće Grim završen pre 60 godina
5. januar 2021.
Težak k’o tuč i dugačak nekoliko metara: „Nemački rečnik“ braće Grim je delo superlativa. Dvojica folkloraša, Jakob i Vilhelm Grim nazvali su slovo „A“ - „najplemenitijim i najizvornijim od svih slova“. A kao što je bilo i za očekivati, njihov „Nemački rečnik“ počinje upravo tim samoglasnikom, detaljno opisanim terminima lingvističke istorije.
Bio je to uvod u megalomanski lingvistički projekat, koji su braća Grim započela 1838. u Kaselu. Želeli su da „vrlo detaljno“ zabeleže poreklo i upotrebu svake nemačke reči, kompletnog nemačkog književnog jezika, od Lutera, do Getea. Bio je to ambiciozni plan stoleća.
Kako je sve počelo
Neočekivano, dvojica profesora nemačkog jezika odjednom su imala mnogo vremena na raspolaganju. Otpušteni su sa Univerziteta u Getingenu, zbog toga što su se sa drugim profesorima, tzv. „Getingenskom sedmorkom“, zalagali za liberalniji Ustav.
I dok su Jakob i Vilhelm Grim bili bez posla, lajpciški izdavač Salomon Hircel nagovorio ih je da počnu sa radom na „velikom rečniku nemačkog jezika“. Hircel je ponudio da će gigantski projekat podrži kao izdavač.
Godine 1838. braća Grim su krenula s radom na Nemačkom rečniku. Bio je to mamutski zadatak koji oni za života nisu uspeli da završe.
Politički program Nemačkog carstva
Sve to imalo je eksplicitnu političku i nacionalnu dimenziju. Rečnik je trebalo da jezički ujedini u to vreme podeljene države i državice Nemačkog carstva. Trebalo je sačuvati „raznolikost dijalekata“, kako je rekao Vilhelm Grim. „Pismo je jedinstveno i ono je veza između svih plemena“.
Poduhvat se ubrzao i na kraju su imali više od 80 zaposlenih, a prikupljeno je više od pola miliona jezičko-istorijskih dokumenata.
Na sastanku lingvista za Dan germanista 1846, Vilhelm Grim je zatražio od svojih kolega strpljenje. Naime, najavljeni rečnik još nije bio gotov. „Za delo ovog tipa potreban je dug i mukotrpan rad na prikupljanju materijala, i ne može da se završi na silu.“
I to je istina. Godine 1854. izašao je prvi tom „Rečnika braće Grim“. Pet godina kasnije, umire Vilhelm Grim dok je radio na slovu „D“. Njegov brat Jakob uspeo je da završi A, B i C. Kada je 1863. umro i on, sedeo je upravo za rečju „Frucht“ – reč koja može da se prevede kao „plod“, „rod“, „voće“, ali i kao – „uspeh“.
Braća Grim su došla do slova „F“
Nakon objavljivanja prvog toma, prošlo je 107 godina dok rečnik nije u potpunosti završen. Nakon smrti braće Grim, generacije germanista radile su na tom ogromnom projektu.
Od Bizmarkovog vremena, o radu na rečniku brinula se Pruska akademija nauka, a tokom Hladnog rata radilo se i u istočnoj i u zapadnoj Nemačkoj. Sve dok 4. januara 1961. sa poslednjom rečju, „Zypressenzweig“ (borova grana), nije završen i poslednji tom „Nemačkog rečnika“.
Originalni unosi braće Grim iz 19. veka bili su zastareli i morali su da budu prerađeni. Recenzija je konačno završena 2016. godine. Tako je 178 godina kasnije stavljena i poslednja tačka na „Nemački rečnik braće Jakoba i Vilhelma Grima“.
Rečnik je težak 84 kilograma i može da se dobije samo u digitalnoj verziji. Univerzitet u Triru je između ostalog stavio besplatno na raspolaganje onlajn-izdanje – „Digitalni Grim“. To je monumentalno delo nemačkog jezika, unikat. Uvršten je čak i u Ginisovu knjigu rekorda.