Imaju li Nemci mise za Hitlera?
28. januar 2020.
Nemačka biskupska konferencija (Deutsche Bischofskonferenz, DBK) na upit novinara DW ni u jednom trenutku nije dovelo pod znak pitanja instituciju „mise zadušnice“. Nije ni poručila što bi „kolege“ u Hrvatskoj trebalo (ili ne) da čine po pitanju misa zadušnica za fašističke lidere. Ali je u svojoj ekspertizi (na nekoliko stranica) jasno i nedvosmisleno poručila šta misli o održavanju takvih rekvijema. Prenosimo najvažnije delove ekspertize kako bi čitaoci DW mogli sami da donesu sud po tom pitanju, odnosno načinu na koji se DBK odnosi i pozicionira prema nacističkoj diktaturi.
Tokom nacionalsocijalističke vladavine i u tadašnjoj Nemačkoj je bilo planirano održavanje mise zadušnice za poglavara Nemačkog Rajha Adolfa Hitlera – u slučaju njegove smrti, tvrdi DBK. Na to upućuje jedna nedatirana beleška kardinala Adolfa Bertrama, verovatno iz 1944. godine.
Ručno sastavljeni zapis kasnije je precrtan, odnosno nikada nije objavljen. Mnogima je ipak ta beleška i danas jedan od dokaza ideološke bliskosti nekih članova tadašnjeg nemačkog klera s fašističkim diktatorom Adolfom Hitlerom.
Mise za oficire Vermahta?
Nemačka biskupska konferencija na upit DW ne može u potpunosti da isključi mogućnost da je, nakon kraja Drugog svetskog rata 1945. godine, u nemačkim katoličkim crkvama, osim misa zadušnica za pale nemačke vojnike, održan i neki rekvijem za visokorangirane oficire nemačkog Vermahta ili NS-vlade. „S obzirom na represije i progon Katoličke crkve od strane nacionalsocijalista, to se čini malo verovatnim“, dodaje Nemačka biskupska konferencija.
Pitali smo DBK da li su po tom pitanju nemačkim dijecezama, odnosno župama poslate konkretne instrukcije kako postupati ukoliko neko npr. želi da održi rekvijem za Hitlera? „Za sada nema dokaza o postojanju odgovarajućih uputstava nemačkih biskupa upućenih kleru“, tvrdi DBK.
Na molbu DW da prokomentariše održavanje mise zadušnice za ustaškog poglavnika Antu Pavelića u centru Zagreba, Nemačka biskupska konferencija poručuje:
„Za razliku od nacionalsocialističkog Nemačkog Rajha, u Hrvatskoj je bliskost nacije i katoličke konfesije bila mnogo jače izražena. Ante Pavelić je u 30-im godinama prošlog veka bio vođa nacionalističkog pokreta „Ustaša“. Nakon okupacije Jugoslavije od strane nemačkog Vermahta od 1941. do 1945, on je kao vođa „Nezavisne Države Hrvatske“ bio najodgovorniji za ubijanje od 80.000 do 100.000 ljudi u koncentracionom logoru Jasenovac (među njima je dokazivo bilo 47.627 Srba, 16.137 Sinta i Roma, 13.116 Jevreja, 4.255 Hrvata) i deportaciju hrvatskih Jevreja“.
Odnos Crkve i NDH
DW je u kontaktu s Nemačkom biskupskom konferencijom interesovalo i kako DBK gleda na odnos Katoličke crkve u Hrvatskoj i vođstva NDH tokom Drugog svetskog rata. „Danas se može smatrati istorijskom činjenicom da je unutar Katoličke crkve u Hrvatskoj, posebno na samom početku (1941), bilo velikih simpatija i onih koji su podržavali ideju katoličko-nacionalne Hrvatske“ – pogotovo zato što je i Pavelić odlučno nastupao sa simpatijama prema Crkvi, navodi DBK. U nastavku se komentariše odnos Alojzija Stepinca i ustaškog režima:
„Posebno se zagrebački nadbiskup Stepinac – koji je bio zarobljen nakon 1945. za vreme vladavine jugoslavenskog državnog predsednika Tita – ubrzo založio za progonjene hrvatske Jevreje; odbacio je prisilne konverzije pravoslavnih Srba i od 1942. otvoreno kritikovao zločine ustaša.“ NDH je proglašena 10. aprila 1941, a Pavelić se u to vreme još nalazio u Italiji. U Zagreb je stigao 15. aprila.
Nemačka biskupska konferencija na upit DW ocenjuje bi tadašnje istorijske okolnosti mogla da rasvetle dokumenta iz pontfikata Pija XII, koja će istraživačima biti na raspolaganju od proleća 2020. „Ostaje da se vidi u kojoj će se meri Hrvatska biskupska konferencija posvetiti toj temi“, dodaje DBK.
„Distanciranje Bozanića“
Nemačka biskupska konferencija posebno pritom naglašava činjenicu da je Katolička crkva u Hrvatskoj prošle godine prvi put obeležila sećanje na žrtve Holokausta, te da je time „postalo nedvosmisleno jasno da je zagrebački nadbiskup Bozanić u najmanju ruku distanciran prema praksi održavanja misa zadušnica za ustaškog poglavnika Pavelića“.
DBK u tom kontekstu podseća na Bozanićevu propoved u kojoj je govorio o zločinima u Jasenovcu i deportaciji hrvatskih Jevreja, odnosno na činjenicu da se „time po prvi put jedan hrvatski biskup javno distancirao od zločina iz ustaškog doba.“
Što se tiče same mise zadušnice za Pavelića, poruka Nemačke biskupske konferencije je jasna: „Iz današnje perspektive čini se upitnim svesno održavanje svete mise za jednog međunarodnopravno izopštenog ratnog zločinca.“