Berlinale 2024: tek nekoliko zvezda, a mnogo politike

Ovogodišnje 74. Berlinale otvara ovog četvrtka svetska premijera filma „Small Things Like These“, irsko-belgijske produkcije u režiji Tima Mielantsa, s Kilijanom Marfijem, Ajlin Volš, Mišel Ferli i Emili Votson u glavnim ulogama.

Ta drama, koja je deo zvanične konkurencije, bavi se irskim tzv. „Magdalenskim praonicama“, azilima koje je vodila katolička crkva i u kojima su „pale devojke“ bile držane kao roblje. Te stravične institucije radile su od 1820-ih pa sve do 1996.

Više raznolikosti u konkurenciji

Za Zlatnog i Srebrnog medveda, glavne nagrade festivala, ove godine se takmiči dvadesetak filmova. Međunarodni žiri predvodi meksičko-kenijska glumica Lupita Njong’o, a uz nju će biti i šest članova žirija: glumac i reditelj Bredi Korbet (SAD), rediteljka An Hui (Hongkong, Kina), reditelj Kristijan Pecold (Nemačka), reditelj Albert Sera (Španija), glumica i rediteljka Jasmine Trinka (Italija) i spisateljka Oksana Zabužko (Ukrajina).

U takmičarskom delu je, zbog brojnih koprodukcija, zastupljeno čak 30 zemalja. Za mnoge je najznačajnija činjenica to da je, nakon potpunog odsustva 2023, afrički kontinent ove godine predstavljen u tri filma.

Malijski reditelj poreklom iz Mauritanije, Abderahmane Sisako – čiji je film „Timbuktu“ iz 2014. bio nominovan za Oskara – sada predstavlja delo „Crni čaj“. Njegov novi film prati mladu ženu iz Obale Slonovače koja se zaljubljuje u starijeg Kineza nakon što je emigrirala u Aziju.

Rediteljka rođena u Tunisu Merjam Joobeur ulazi u trku sa svojim dugometražnim prvencem „Who Do I Belong To“. To je priča o majci čiji se sin vraća iz ISIS-a.

Francusko-senegalska rediteljka Mati Diop ulazi u trku s jednim od dva dokumentarca u takmičarskoj konkurenciji – „Dagomeja“ (Dahomey), o povratku 26 kraljevskih blaga Kraljevine Dagomeja Beninu. Diop je ušla u istoriju Kana proslavljenom premijerom svog dugometražnog filma „Atlantics“ 2019, postavši tako prva crnkinja koja se s nekim filmom pojavila u konkurenciji festivala.

Od Nepala preko Irana, pa sve do nilskog konja Pabla Esobara

„Shambhala“ Mina Bahadura Bama.

Trostruki dobitnik Srebrnog medveda, južnokorejski redatelj Hon San Su ponovno je u trci s filmom „A Traveller's Needs“, u kojem glavnu ulogu tumači Izabel Iper. Ikoni francuskog glumišta, koja je 2022. godine nagrađena počasnim Zlatnim medvedom, ali nije mogla lično da prisustvuje ceremoniji, ove godine će biti odata počast na festivalu.

Iranski rediteljski duo Marjam Moghadam i najnovije delo Behtaša Sanaeha, „My Favorite Cake“, takođe je u konkurenciji, ali vlasti njihove zemlje ih sprečavaju da prisustvuju svetskoj premijeri njihovog filma. „Zabranjeno im je da putuju, oduzeti su im pasoši i suočavaju se sa sudskim procesom u vezi s njihovim radom kao umetnika i filmadžija“, naveli su organizatori berlinskog festivala u saopštenju, u kojem su ujedno pozvali Iran da okonča restriktivne mere.

U filmu „Pepe“ Nelsona Karla de los Santosa Arijasa, koji je umetnički direktor Berlinala Karlo Šatrijan opisao kao „najnesvrstaniji“ film u konkurenciji, pripovedač je duh nilskog konja koji je iz Afrike odveden u Kolumbiju kako bi ga držali u zoološkom vrtu narkobosa Pabla Eskobara.

Ali i istaknuti evropski umetnici predstavljeni su u konkurenciji, a filmovi dolaze iz Nemačke, Francuske i Italije. Postava uključuje najnoviji film višestruko nagrađivanog nemačkog reditelja Andreasa Drezena, „Od Hilde, s ljubavlju“, koji se zasniva na stvarnoj priči o antinacističkim otporima u grupi „Crveni orkestar“ (Rote Kapelle). Francuski filmski veterani Bruno Dumon i Olivije Asajas takođe se bore za Zlatnog ili Srebrnog medveda, zajedno sa dobitnicom Zlatne kamere u Kanu, Kler Burger.

Ni ove, kao ni proteklih godine, ni u jednom od festivalskih programa ne pojavljuje se nijedan film kinematografija neke od zemalja nastalih nakon raspada Jugoslavije.

Podsticaj dijalogu oko rata u Gazi

Berlinale je poznato kao najpolitičniji od tri glavna evropska filmska festivala. Izvršna direktorka Marijete Risenbek i umetnički direktor Karlo Šatrijan, koji odlaze nakon ovogodišnjeg festivala jer im ističe ugovor, predstavili su svoj završni program izražavajući saosećanje sa „svim žrtvama humanitarne krize na Bliskom istoku i drugde“.

Dodali su da su „zabrinuti što vide da se antisemitizam, antimuslimanski otpor i govor mržnje šire u Nemačkoj i širom sveta“ i naglasili da je cilj festivala omogućiti „otvoreni dijalog“ oko rata u Gazi.

Jedna od platformi koja omogućava takve razmene zove se „Tiny House Project“, prostor za sastanke postavljen od 17. do 19. februara na trgu Potsdamer plac, glavnoj lokaciji Berlinala. Projekat je osmišljen s palestinskom Nemicom Juanom Hasun i izraelskom Nemicom Šaj Hofman, koji već nekoliko godina zajedno rade na edukaciji ljudi na temu sukoba na Bliskom istoku.

Predstavljen u posebnom delu Berlinala, film „Šikun“ izraelskog reditelja Amosa Gitaija opisan je kao „pokušaj stvaranja platforme za dijalog na Bliskom istoku“. U sekciji „Panorama“ Bliskim istokom se bave i dva aktivistička dela: dokumentarni film „No Other Land“ palestinsko-izraelskog kolektiva i „Dnevnici iz Libana“ Mirijam El Hadž.

U međuvremenu, jedan reditelj je i zvanično povukao svoj rad iz festivalskog programa „Forum Expanded“, protestujući tako protiv nemačke podrške izraelskom ratu u Gazi. Reditelj iz Gane Ajo Tsalitaba rekao je u izjavi objavljenoj na društvenim mrežama da se pridružuje pozivu „Strike Germany“ na bojkot nemačkih kulturnih institucija.

Tek poneka zvezda na crvenom tepihu

Berlinale i ove godine pohodi manje filmskih zvezda. Razlozi za to su višestruki, ali uvek se spominje neatraktivnost Berlina u februaru u odnosu na Kan u maju i Veneciju u septembru, što je možda jedan od razloga zbog kojeg se filmovi radije „čuvaju“ za neki od ta dva festivala.

Od zvezda koje dolaze trebalo bi izdvojiti Martina Skorsezea koji će 20. februara da primi počasnog Zlatnog medveda, nagradu za životno delo.

Netfliksova produkcija „Spaceman“ biće premijerno prikazana na Berlinalu, a događaju će prisustvovati i njene zvezde, Adam Sandler i Keri Maligan.

Ostali poznati američki glumci koji se očekuju na berlinskom crvenom tepihu su Kristen Stjuart u „Love Lies Bleeding“, Lena Danam u „Treasure“ i Amanda Sejfrid u „Seven Veils“.

Završni gala-događaj na kojem će biti dodeljeni Zlatni i Srebrni medved održaće se 24. februara.