Teleshikuesit arabë ndikohen nga seritë televizive turke

Rreth 15 vjet më parë, Turqia vuri në punë stacionin e parë televiziv satelitor dhe që nga ajo ditë ishte në gjendje që të transmetonte në të gjithë botën. Kështu lindi një zhanër serial popullor me emrin Dizi, që ishte i kuptueshëm për teleshikuesit në Lindjen e Mesme, që prisnin prej kohësh të shihnin në televizion histori që ishin më të afërta me ta se sa serialet limonadë nga Meksika, SHBA apo Koreja e Jugut.

Shumë prej 200 milionë familjet me televizion në Lindjen e Mesme, i pritën me kënaqësi heronjtë serialë shumë të pashëm dhe super romantik turq. Serialet ishin të sinkronizuara në gjuhën arabe, mbanin emra arabë dhe tregonin histori që lidheshin me fenë myslimane.

Drama, dashuri, sundimtarë të mëdhenj si në turqisht ashtu edhe në arabisht

Eksportet e preferuara të Dizit kombinojnë histori të kuptueshme për teleshikuesit, xhirime spektakolare dhe melodi të njohura. Seritë e prodhuara me shpenzime të mëdha, që shfaqen përditë me pjesë të përditshme 2 ose 3 orëshe, kanë të bëjnë me histori dashurie, martesa me shkuesi, familje të mëdha, patriarkat dhe luftë në emër të drejtësisë. Por suksesi i tyre nuk bazohet vetëm aty.

Një nga arsyet e suksesit është se Dizit e kanë kapërcyer kontrollin e autoriteteve turke të censurës, kështu që nuk përmbajnë "skena të turpshme dhe në kundërshtim me vlerat morale”. Mes tyre bëjnë pjesë lakuriqësia, aktet e dashurisë dhe puthjet me gjuhë, ndërkohë që lufta, dhuna dhe armët klasifikohen si "të siguruara”.

Arsyeja tjetër është se seritë shfaqen të sinkronizuara dhe jo me titra, dhe sinkronizimi bëhet në dialektin sirian të arabishtes që kuptohet nga pjesa më e madhe e arabëve, shumë më tepër se dialekti Fusha i arabishtes, pra arabishtes letrare. Deri tani në hapësirën arabe sinkronizoheshin në Fusha telenovelat e ardhura nga Meksika, SHBA apo Koreja e Jugut.  

Dhe e treta, përmbajtja e filmave Dizi mund të përpunohet dhe kuptohet kollaj nga arabët. Që në vitin 2007, televizioni më i madh i botës arabe, MBC, Broadcasting Center e Lindjes së Mesme, arabo-saudite, pati blerë prodhimin turk “Gümüş” duke i ndryshuar emrin në “Noor”. Kështu u arrit suksesi i parë i madh, kur 92 milionë teleshikues filluan të ndiqnin historitë e dashurisë së heronjve kryesorë Noor dhe  Mohannad (turqisht Mehmet).

Pak kohë pas saj pasoi telenovela "1001 netët” që u shit në 80 vende duke i ngritur një monument shekullit të artë, me filmin që i kushtohet jetës dhe dashurive të sulltanit të lavdishëm Sulejmani I. "Seritë e këtij filmi u panë nga më shumë se 500 milionë teleshikues në gjithë botën,” thotë Izzet Pinto, themelues i agjencisë Global Agency me qendër në Stamboll, e cila merret me distribucionin e filmave Dizi. Pas kësaj u rrit numri i turistëve arabë që vizitonin Stambollin dhe ndikimi turk filloi të rritej.

Telenovelat "anti-islamike”- Arabia Saudite i braktis

Në prill të 2020, pak para fillimit të Ramazanit, kryeministri i Pakistanit, Imran Khan bëri të ditur se televizioni shtetëror PTV do të transmetojë “Ringjalljen: Ertuğrul” një seri që ka ngjashmëri me “Game of Thrones”, të sinkronizuar në gjuhën urdu. Pas kësaj simpatia për presidentin turk Recep Tajip Erdoğan u rrit shumë në Pakistan. “Turqia islamike është shembull për Pakistanin,” i thotë Deutsche Welle-s James M. Dorsey, nga S.Rajaratnam School of International Studies.

"Ringjallja” përbën aktualisht një përjashtim, sepse ligjet e reja e ndalojnë sinkronizimin e filmave në mënyrë që të mbrohen prodhimet pakistaneze. "Dizit turke tani do të shoqërohen me titra dhe kuotat e shikimit kanë rënë shumë,” thotë Izzet Pinto. Pesë vjet më parë industria turke e televizionit nxorri në Lindjen e Mesme 80 milionë dollarë. Në vitin 2020 shuma ishte vetëm 15 milionë dollarë. ”Deri në vitin 2018 ai ka qenë tregu ynë kryesor i eksportit,” thotë Izzet Pinto. "Tani ekziston një bojkotim jozyrtar dhe të ardhurat kanë rënë me 80 përqind”.

Po ashtu janë larguar shumë nga blerësit e mëdhenj, që kur qeveria e Arabisë Saudite dhe televizioni MBC ndaluan blerjen e Dizeve turke në mars të 2018. Muftiu më i madh i Arabisë Saudite, shehu Abdulaziz al- Shehu e pajti quajtur "antimyslimane” dhe "subversive” serinë limonadë "Noor”, duke pretenduar se kanalet televizive që e transmetojnë këtë serial janë "armiq të Zotit dhe profetëve të tij”.

Një nga tregjet e tjera që Dizit kanë humbur është Egjipti. Aty u ndalua televizioni turk, pas puçit ushtarak që u krye kundër presidentit Mohammed Mursi, sepse Erdogani mbajti anën e tij. Përkrahja e Vëllezërve myslimanë dhe lëvizjeve të tjera myslimane është një nga argumentat kryesore që përdoren kundër Turqisë dhe transmetimit të prodhimeve turke televizive.

Telenovelat turke shpërndahen online

Megjithë goditjen e marrë në Arabinë Saudite dhe Egjipt, Turqia vazhdon të ketë sukses me eksportin e Dizeve të vet dhe bashkë me to botëkuptimit të vet, nëpërmjet platformave amerikane si YouTube, Netflix dhe Starzplay, nëpërmjet MBC dhe OSN nga Dubai.

Edhe rivalët e tjerë duan të marrin pjesë në këtë zhvillim: Seria "Kingdom of Fire”, "Mbretëria e zjarrit” që transmetohet që nga nëntori i 2019-ës, financohet me 40 milionë dollarë nga qeveritë e Arabisë Saudite dhe Emirateve të Bashkuara Arabe. Historia që tregon filmi është e kundërta e "Ringjalljes”, dhe i tregon otomanët si "pushtues tiranë që e kanë shkatërruar botën arabe për shekuj me radhë”.

Drama historike e filmit luhet në shekullin e 16-të, në kohën kur Perandoria Osmane që ndodhej nën Sulltanin Selim I., pushtoi dinastinë e Mamlukëve në Egjipt. Megjithëse kjo luftë ka të bëjë me historinë, një brez i ri prodhues filmash në Arabinë Saudite mund ta shohin atë si luftë për të ushtruar ndikim në vitet e ardhshme. Princi trashëgimtar Mohammed bin Salman në Arabinë Saudite ka bërë të ditur se do të investojë dekadën e ardhshme 64 milionë dollarë në sektorin e kulturës së vendit.