151209 EGMR Porträt

30.000 ankesa të reja i mbërrijnë gjykatës çdo vit, rreth 10.000 raste janë ndërkohë në proces. Persona privatë, organizata jo qeveritare apo shtete ankohen në të për shkeljen e të drejtave të njeriut që garantohen prej Konventës Evropiane të të Drejtave të Njeriut, nga ndonjë shtet anëtar i Këshillit të Evropës. Në Këshillin e Evropës ndërkohë janë bashkuar 47 shtete evropiane, në mënyrë që edhe përmes marrëveshjeve të përbashkëta, siç është Konventa e të Drejtave të Njeriut, të forcojnë parimet e përbashkëta evropiane si dhe përparimin ekonomik e social të Evropës.

Punë voluminoze seleksionimi dhe përpunimi

Qendra e postës së Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut ndodhet në mes të kuartierit Evropa në Strasburg. Në këtë ambient të madh dhe plot dritë mbërrijnë të gjitha ankesat, ato regjistrohen në mënyrë elektronike, pajisen me një numër dosjeje dhe dërgohen në sektorët juridikë. Punonjësit nga Azerbajxhani, Ukraina, Polonia, Turqia, Moldavia, Serbia, Rusia apo nga Franca përpunojnë letrat në mbi 40 gjuhë. Nëse ankesa është e pranueshme, procesi duhet të vazhdojë në gjuhën angleze ose franceze. Hayati Turun vjen nga Turqia, por ai nuk përpunon vetëm rastet në turqisht, shpjegon ai: „Ne kemi ngritës të ankesave, që shpesh shkruajnë romane. Ne na vijnë letra me përmbajtje nga më të ndryshmet. Është një gjerman, i cili na shkruan çdo ditë vjersha në gjermanisht. Së fundi, ai na shkruajti edhe një vjershë në anglisht. Ai pati dërguar fillimisht një ankesë që nuk u pranua, e qysh atëherë ai na shkruan çdo ditë."

Falenderime por edhe kërcënime

Në një dollap mund të gjesh arkivin e çudirave. Dërgesat dhe dhuratat nga ngritësit e padive janë nga më të ndryshmet që nga paketat e cigareve e deri tek kapele kapitenësh. Madje në qendrën e postës arrijnë edhe letra me kërcënime. Kjo pasi gjykata jo gjithmonë mirëkuptohet, veçanërisht kur ajo dënon ndonjërin nga 47 vendet anëtare të Këshillit të Evropës, që kanë ratifikuar Konventën e të Drejtave të Njeriut.

Gjetja e një emeruesi të përbashkët - sfidë për 47 gjyqtarët e GJNDNJ-së

Një problem thelbësor i gjykatës është, se në gjykimet e saj të 47 gjyqtarët duhet të gjejnë një linjë të përbashkët, e cila të pranohet nga të gjitha vendet anëtare me rende të ndryshme juridike. Renate Jaeger, gjyqtarja gjermane, e konsideron këtë si një detyrë të vështirë të gjykatës: „Sa më shumë zgjerohet Këshilli i Evropës e kësisoj edhe gjykata, aq më e vështirë bëhet puna, sepse në asnjë vendim nuk përfshihen në të vërtetë të 47 gjyqtarët, por më së shumti 17. Ky është trupi më i madh gjykues. Në këtë trup vendos shumica me nëntë vota, në rast se qëndrimet janë të ndryshme. Këta të nëntë që vendosin duhet të jenë të vetëdijshëm për peshën e përgjegjësisë, që ata mbajnë, në mënyrë që vendimi të pranohet në Evropë. Mendoj se në përgjithësi deri tani ia kemi arritur kësaj.“

Por kjo do të thotë, që gjyqtarët brenda një kohe të shkurtër duhet të studiojnë rendet e tjera juridike, shpjegon Renate Jaeger: „Është detyra kryesore e gjyqtarëve kombëtarë që t'ua bëjnë të kuptueshme rendin e tyre juridik kolegëve të tjerë. Natyrisht ne kemi sektorin studimor, i cili na vë në dispozicion raporte mbi vendet lidhur me çështje të ndryshme. Por gjyqtari kombëtar, pjesëmarrës në të gjitha rastet, artikulon legjislacionin përkatës.“

Aftësia e çdo gjyqtari është e rëndësishme për vendimet e shqiptuara

Kjo do të thotë edhe se: aftësia e këtij gjyqtari përcakton dhe vendos cilësinë e gjykimit. Secili vend propozon tre gjyqtarë, prej të cilëve Asambleja Parlamentare e Këshillit të Evropës zgjedh njërin. Gjyqtarja gjermane Jaeger në fillim të mandatit të saj kishte frikë, se një gjyqtar kombëtar mund të influencohej lehtë në rastet nga vendi i vet. Por përvoja i ka mësuar asaj, se prej kësaj të mbron bashkëpunimi me kolegët në këtë forum ndërkombëtar si dhe vështrimi kritik i tyre. Juristja deri tani punon në një trup gjykues të përbërë nga tre deri në shtatë gjyqtarë.

Rreth 95% e rasteve refuzohen për arsye formale, p.sh. nëse ngritësi i padisë nuk i respekton afatet ose nuk e ka kaluar çështjen në të gjitha instancat në vendin e vet. Seancat publike të trupit të madh gjykues tërheqin vëmendjen e opinionit. Trupi gjykues përbëhet nga 17 gjyqtarë dhe gjykon vetëm 30 herë në vit.

Nevojë për reformim të procesit gjyqësor

Disa shtete kanë shumë raste të mbetura stoqe: p.sh. kundër Rusisë janë ngritur rreth 30.000 padi. Nisur nga fakti që në secilin proces duhet të marrë pjesë një gjyqtar nga vendi përkatës, rastet nga Rusia zgjasin veçanërisht shumë, derisa të përpunohen të gjitha. Për ta përshpejtuar punën e gjykatës procesi duhet reformohet. Por Rusia prej vitesh i pengon këto përpjekje. Deri më tani ka mundur të hyjë në fuqi vetëm një pjesë e reformave.

Nëse gjykata konstaton shkelje të të drejtave të njeriut, ajo e dënon shtetin përkatës duke vendosur p.sh. zhdëmtim, ndryshim të ligjit ose madje lirimin e të burgosurit. Përmbarimi në këtë rast nuk është një autoritet, por një forum politik, një komitet ministror i Këshillit të Evropës, në të cilin shtetet janë të përfaqësuara nga ministrat e jashtëm të tyre. Juristi Axel Müller-Elschner vëren: „Në bazë të Konventës shtetet janë të detyruara t'i zbatojnë vendimet nga Strasburgu. Se çfarë do të thotë zbatim i vendimit, kjo është një çështje që në parim u lihet në dorë vetë shteteve, se si ta zbatojnë atë."

Mos vallë gjykimet e Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut janë si një shpatë pa teh? Jo, mendojnë juristët në Strasburg, sepse presioni politik për shkak të dënimit për shkelje të të drejtave të njeriut shpesh herë është më i madh, se sa masat e zakonshme të përmbarimit.

Autor: Daphne Grathwohl / Vilma Filaj - Ballvora

Redaktoi: Aida Cama