Polonia dhe skandali i vizave: problem elektoral për PiS?

Katër javë përpara zgjedhjeve parlamentare të 15 tetorit 2023, partia në pushtet e Polonisë, Ligj dhe Drejtësi (PiS), duket se po bie në një kurth të krijuar nga vetë ajo. Për vite me radhë, populistët e krahut të djathtë polak kanë agjituar kundër refugjatëve nga vendet kryesisht myslimane. Në fushatën elektorale, politikanët e kërkojnë votën me sloganin "E ardhme e sigurt për Poloninë” dhe pohojnë se vetëm ata mund ta shpëtojnë vendin dhe Evropën nga "orteku” i imigracionit të paligjshëm nga Afrika dhe Azia. Dhe në referendumin, që PiS kërkon të mbajë së bashku me zgjedhjet parlamentare për të fituar vota përmes çështjeve të ngritura, dy nga katër pyetjet kanë të bëjnë me emigracionin.

Megjithatë, zbulimet e fundit nga media e pavarur polake vënë në pikëpyetje besueshmërinë e qeverisë së PiS. Thuhet se ka pasur parregullsi dhe korrupsion në dhënien e vizave në konsullatat polake jashtë Evropës. Imazhi i një partie që paraqitet si garantuesi i vetëm i sigurisë kufitare po tronditet.

Zëvendësministri i Jashtëm i Polonisë duhet të largohet

Kur zëvendësministri i Jashtëm polak Piotr Wawrzyk, i cili ndër të tjera mbikëqyrte edhe konsullatat polake në mbarë botën, u shkarkua papritur më 31 gusht 2023, vetëm disa persona të brendshëm e dinin arsyen e vërtetë. Ai humbi edhe vendin e tij në listën zgjedhore, të cilën e konsideronte të sigurt. Deri në javën e dytë të shtatorit nuk dihej që prokuroria kishte hapur tashmë një hetim për parregullsi në dhënien e vizave në mars 2023. Ndërkohë, shtatë persona janë arrestuar dhe tre mbeten në masën parandaluese.

Pak para zgjedhjeve, opozita polake pa rastin të akuzonte PiS për hipokrizi në çështjen e emigracionit. "PiS ka tradhtuar idealet e veta, vlerat e veta. Ka premtuar siguri dhe ka krijuar një rrezik," i tha TVN të hënën Michal Szczerba, deputet i partisë më të madhe opozitare, Platforma Qytetare (PO). Pas një inspektimi në Ministrinë e Jashtme javën e kaluar, lideri i opozitës Donald Tusk njoftoi se rreth 250.000 viza polake të lëshuara në 30 muajt e fundit - për njerëzit nga Afrika dhe Azia - ishin të kontestueshme.

Film fals Bollywood për të marrë viza Shengen

Sipas portalit Onet dhe gazetës Gazeta Wyborcza, zëvendësministri i Jashtëm Wawrzyk nxiti një sistem për lëshimin e vizave që lejonte përshpejtimin e procedurës në këmbim të ryshfetit. Ai kishte ushtruar gjithashtu presion ndaj krerëve të konsullatave për t'u dhënë viza të shpejtë personave të përzgjedhur prej tij.

Sipas Onet, rreth 36 qytetarë indianë që paraqiteshin si yje të filmit Bollywood kishin marrë viza Shengen me shumë hyrje në këtë mënyrë. Sipas portalit të lajmeve, filmi kishte edhe një titull, por hetimet e mëtejshme zbuluan se koreografi i supozuar nuk dinte të kërcente dhe grimerja nuk kishte punuar kurrë në industrinë e filmit. Vizat me shumë hyrje janë veçanërisht të lakmuara, sepse ato lejojnë hyrjen në Meksikë, nga ku është më e lehtë të futesh kontrabandë në SHBA. Sipas informacioneve të Onet, 21 nga 36 anëtarët e grupit të supozuar të xhirimit e kanë shfrytëzuar këtë mundësi.

Skandal i madh apo thjesht një "ide budallaqe”?

Në fillim, pala qeveritare u përpoq të minimizonte çështjen dhe ta mënjanonte atë. "Tusk flet për qindra mijëra. Kjo është një gënjeshtër, një gënjeshtër dhe një tjetër gënjeshtër," sulmoi lideri i PiS Jaroslaw Kaczynski kundërshtarin e tij më të madh në fushatën zgjedhore aktuale, në një tubim zgjedhor të mbajtur në Thorn të shtunën (16.09.2023). "Nuk ka asnjë problem, madje as një çështje, por thjesht një ide budallaqe me sfond kriminal”, deklaroi lideri i populistëve të djathtë të Polonisë.

Ministri i Drejtësisë Zbigniew Ziobro njoftoi se hetimet kishin të bënin me saktësisht 268 raste dhe jo 250.000. Ndër të tjera, konsullatat në Indi, Filipine, Singapor dhe Hong Kong, si dhe Tajvan, ishin në qendër të vëmendjes së prokurorëve. Sipas Ziobros, korrupsionin  e zbuloi vetë shërbimi sekret polak. Përkundrazi, mediat polake larg qeverisë pretendojnë se shërbimet e huaja të inteligjencës, veçanërisht SHBA e kishin paralajmëruar palën polake.

Opozita kërkon dorëheqjen e ministrit të Jashtëm Zbigniew Rau, i cili megjithatë e përjashtoi këtë. "Nuk ka pasur asnjë problem me vizat," u tha ai gazetarëve në Nju Jork të hënën. Ai theksoi se agjencia e tij kishte lëshuar pothuajse dy milionë viza në dy vitet e gjysmë të fundit, shumica e tyre për qytetarët e Ukrainës dhe Bjellorusisë. Ajo që po diskutohet tani në publik është "një kaskadë lajmesh të rreme".

Qeveria polake merr masa kundër çështjes së vizave

Megjithatë, masat e marra nga qeveria e Varshavës të premten e kaluar (15.09.2023) tregojnë se çështja nuk perceptohet aspak si e parëndësishme diku tjetër. Shefi i departamentit juridik të Ministrisë së Jashtme, Jakub Osajda, i besuari i Wawrzyk-ut, u shkarkua me efekt të menjëhershëm. Janë urdhëruar kontrolle në departamentin konsullor të Ministrisë së Jashtme, si dhe në të gjitha konsullatat polake në mbarë botën. Gjithashtu, u ndërprenë të gjitha kontratat me kompanitë private që kishin vepruar si ndërmjetës në çështjet e vizave.

Për një kohë të gjatë, mediat e kontrolluara nga PiS nuk e përmendën fare çështjen e vizave; në vend të kësaj, kanali televiziv shtetëror TVP raportoi për numrin e lartë të emigrantëve të rinj që mbërrinin në Lampeduza. Për të thyer këtë mur heshtjeje, politikani i PO Tomasz Grodzki mbajti një fjalim televiziv në kohën kryesore të premten, i cili gjithashtu duhej të transmetohej drejtpërdrejt në televizionin shtetëror - si president i Senatit, Grodzki ka të drejtë për këtë lloj fjalimi. "Çështja e vizave është skandali më i madh i Polonisë deri tani në shekullin e 21-të”, deklaroi politikani i PO.

Një ditë më vonë, kryetarja e Dhomës së Deputetëve në Sejm dhe politikania e PiS, Elzbieta Witek, kundërsulmoi: "Gënjeshtrat nuk mund të lihen pa përgjigje". Ajo përdori  përsëri fjalimin e saj televiziv për të sulmuar opozitën. "Tusk do të thotë Lampeduza në Poloni," paralajmëroi ajo.

A do të mbetet Polonia në zonën Shengen?

Disa polakë tani janë të shqetësuar për qëndrimin e Polonisë në zonën Shengen për shkak të çështjes. "Nëse akuzat konfirmohen, Polonia do të dëbohet nga zona Shengen," paralajmëroi ish-ambasadori polak në Letoni dhe Armeni, Jerzy Marek Nowakowski.

Në një sondazh të publikuar nga gazeta Rzeczpospolita këtë të hënë, 18.09.2023, 30 për qind e të anketuarve thonë se çështja e vizave do të dëmtojë PiS në zgjedhje. Pothuajse 40 për qind besojnë se populistët e djathtë do të mbijetojnë në këtë skandal.