Një humbje e ndjeshme për albanologjinë shqiptare

Autor, përkthyes, albanolog. Kështu e karakterizon veten në paraqitjen e tij në internet Robert Elsie. Për ata që e kanë njohur, kanadezi me atdhe botën shqiptare, Robert Elsie mbetet më shumë: një studiues i pasionuar, i pazakontë i kulturës shqiptare, me këndvështrime origjinale dhe pa masë prodhimtar.  

Janë të paktë studiuesit e huaj të kulturës shqiptare, që duke mos kursyer përkushtimin, kohën, mjetet personale financiare të kenë qenë kaq gjithëpërfshirës në punën e tyre: gjuha shqipe dhe historia e saj, letërsia shqipe dhe historia e saj, arti dhe historia e artit shqiptar, etnogjeneza e shqiptarëve dhe diskursi shkencor për të kanë qenë objekt i kureshtjes së Elsie-t. Për të gjitha këto aspekte e të tjera, Robert Elsie informoi e hulumtoi, si autor dhe si bashkautor, si përkthyes e si ndërmjetës kulturash, si ambasador i kulturës shqiptare në botën perëndimore.

Të panumërta janë botimet ku Elsie ishte përzgjedhës artikujsh e këndvështrimesh. "Përralla shqiptare", "Letërsia klasike shqiptare", "Fiset shqiptare: historia, shoqëria, kultura", "Udhëzues për kulturën historike të shqiptarëve", "Fjalori historik i Shqipërisë", "Fjalori historik i Kosovës" janë disa nga veprat që Elsie botoi si autor vetëm në vitet e fundit.

Lajmi i hidhur se sot, pas një sëmundjeje të rëndë prej disa muajsh, Robert Elsie u nda papritur nga jeta, qe tronditës për të gjithë ata që e kanë njohur. Partneri i jetës së Robert Elsie-t, Stephan Trierweiler, dhe miku i tij, Artur Metani na dërguan lajmin se "njoftohet me hidhërim të thellë vdekja e parakohshme e Dr. Robert Elsie, më 2 tetor 2017, nga sëmundja e rrallë e neuroneve motorike." 

Interesi për botën shqiptare

Interesi për kulturën shqiptare nisi te Elsie që në kohën kur bota shqiptare ishte e mbyllur nga perdet ideologjike. Instituti i Gjuhësisë i Bonn-it, rreth profesorit të njohur Johann Knobloch kishte një traditë të hershme për të organizuar udhëtime studimore sidomos në Shqipëri, po edhe në Kosovë. Pjesë e njerit nga këta udhëtime në mes të viteve 1970 u bë edhe Robert Elsie.

Gjatë studimeve të mia shumë vjet më parë në Institutin e Gjuhësisë së Bonn-it, profesor Knobloch-u më ka treguar se Elsie kishte për shumë çështje të kërkimeve shkencore mendime origjinale të tijat. Krahas mbrojtjes së doktoraturës, Elsie nisi edhe punën në fushën e përkthimeve.

Me respekt të veçantë më flisnin për Robert Elsie-n kolegët e tij në Ministrinë e Jashtme Gjermane, ku ai punoi në fillim të viteve 1980 për disa vjet si përkthyes. Ai ishte poliglot, më janë shprehur edhe së fundi vlerësues ish-kolegë të tij. Në këtë kuadër, kryesisht deri në fillim të viteve 1990, Elsie ishte përkthyes në bisedime të nivelit të lartë të qeverisë gjermane. Më tej, si përkthyes i lirë ai e vuri dijen e tij gjuhësore edhe në shërbim të BE, Natos, Këshillit të Evropës e më tej.

Prej vitit 2002 Elsie punoi kryesisht si përkthyes në ICTY, në Tribunalin Ndërkombëtar të Hagës për ish-Jugosllavinë. Këtu ai ishte përkthyes në gjyqet e disa prej aktorëve të njohur të tragjedisë jugosllave. Pas daljes në pension pak vite më parë, Elsie u vendos në Berlin, ku vazhdoi t'i kushtohej pasionit të tij, kulturës shqiptare dhe përkthimeve letrare.

Në një komunikim të pak muajve më parë me të, Elsie më shkruante se me dëshirë po u përkushtohej përkthimeve në Gjermani, pas kthimit nga Holanda. Kjo ndonëse në mendje në radhë të parë kishte kulturën shqiptare e aspekte ende të pandriçuara të saj.

Humbje për albanologjinë

Ambasadori i Shqipërisë në Gjermani, Artur Kuko i tha DW shqip se me vdekjen e Elsie-t "albanologjisë do t'i mungojë një mendje e ndritur". Kuko tha se e kishte "njohur Robert Elsie-n shumë vjet më parë, nga pozitat e publikut shqiptar, kur ai shoqëronte personalitete gjermane.""Një humbje e madhe për botën kulturore të shqiptarëve", vlerësoi Kuko.

Shkrimtarja shqiptare, Flutura Açka, që ishte në kontakt edhe së fundi me Robert Elsien, e vlerëson atë si "një akademi që ecte, si një nga njerëzit që punoi i vetëm aq sa institute nuk mundën dot".  Nuk besova se përkthimi i poezive të mia, që më dërgoi pak ditë më parë, do të ishte lamtumira me të, i tha Açka DW.

Bashkëpunëtori dhe miku i tij, Artur Metani, bashkë me të cilin Roberti ka bërë një pjesë të madhe të regjistrimeve të tij për dialektet e shqipes, i tha sot DW,  se puna kërkimore e Robert Elsie-t u ndërpre me plotëkuptimin e fjalës në mes. Elsie po punonte së fundi për bektashinjtë shqiptarë dhe teqetë, i tha Metani DW. 

Robert Elsie-n do ta kujtojmë të gjithë ne, që punuam në vite si kolegë me të: personalisht do ta mbaj mend si një koleg shumë të sjellshëm, të gatshëm për të bashkëpunuar, me dashuri të pakufishme për dijen dhe për kulturën shqiptare.