Europa ime e ndarë: Dy standarde edhe në rajonet e luftës

Në Siri, Irak, edhe në Donbas bëhet luftë. Përditë qëllohet, ka vuajtje, ka njerëz që humbasin jetën. Por përveç fluksit të refugjatëve askush në Europë nuk e ndjen luftën, të gjithë vazhdojnë të jetojnë në siguri. Gjithçka ndodh diku larg. Veçanërisht në Europën Lindore mungon vetëdija se lufta është përditshmëri ndërkohë. Raportimet e reporterëve të luftës janë më të rralla se në perëndim. Shoqëritë nuk zhvillojnë dot kështu empatinë e duhur me popujt e tjerë, as me refugjatët dhe as me ata në nevojë.

Momentalisht po shkruaj nga Kobane në Sirinë veriore. Më parë kam qenë në Raka. Aty më shoqëruan luftëtarë kurdë me një makinë ushtarake, Humvee. Në Raka automjeti më i zakonshëm për të shkuar në qytet është tanku. Në disa nuk arrin as të shohësh dot mirë, sepse xhami antiplumb i dritareve i ngjason një rrjeti merimange. Brenda një Humvee të duhet përqëndrim i madh, ky tip automjeti frenon dhe lëviz befshëm dhe motori nuk duhet të shuhet asnjëherë.

Kur kam qenë në terren, trupat kurde dhe arabe të mbështetura nga SHBA luftonin me ashpërsi kundër të ashtuquajturit "Shteti Islamik". Raka ndodhej gjithmonë nën re pluhuri, gjithkund tym. Avionët vazhdonin të hidhnin bomba, madje edhe në lagje, që ishin rrënuar prej kohësh. Në luftimet për Rakën humbën jetën 3.200 vetë, një e treta civilë. Nuk kam parë kurrë një qytet më të shkatërruar se Raka.

I papërvojë në luftë

Ky është viti im i katërt si reporter lufte. Në vitin 2013 kam qenë gazetar në profesion të lirë në Majdan, Kiev. 100 vetë humbën jetën në protesta. Kur ato u shuan kam shkuar në Donbas, jo në Poloni. Nuk e dija se nuk bëhej fjalë për protesta, por për luftë. Në çantë me vete një jelek ndriçues. Kam qenë aguridhe, pa asnjë përvojë në rajonet e luftës, por u poqa me konfliktin, e ndihmën e reporterëve me përvojë. Kur isha në Donbas, vetëm një redaksi më ka pyetur, nëse kam me vete një jelek antiplumb. Nuk e kisha. As trajnim sigurie nuk kisha atëherë. Por as për këtë nuk donte të dinte kush. Megjithatë ndërkohë kam kameran time, jelekë antiplumb, aparatura, madje edhe trajnimin e sigurisë e kam kryer. Por shpenzimet e udhëtimit shpesh i përballoj vetë.

Europa e dy shpejtësive

Luftë do të thotë më shumë të rrish ulur dhe të presësh. Nuk ka të bëjë aspak me "action" në filma apo lojë kompjuterash. Me orë të tëra pret në shtëpi të bombarduara, llogore me kafe, çaj dhe pije energjike. "Action" ka rrallë, dhe shkurt. Kështu flet me njerëzit, dëgjon. Njëherë në Kurdistanin irakian ishim ulur, tre gazetarë polakë me reporterë të tjerë lufte. Një ekip pesëvetësh nga një televizion perëndimor na qëndronte direkt përballë - një reporter, një producent, një specialist për zërin, dy kameramanë. Mediat në Gjermani apo Britaninë e Madhe e marrin çdo gjë seriozisht.

Ne të tre kishim të njëjtin mendim. "Këta të pestë punojnë për të njëjtën media, dhe ne të tre u shërbejmë tetë mediave të ndryshme." Qeshëm pak, por ishte e hidhur, mund edhe të kishim derdhur lotë. Kështu ndjehet varfëria gazetareske në Europë. Mund të thuhet edhe "Europa e dy shpejtësive". Jo vetëm ne polakët, shumë reporterë në Europën Lindore punojnë në të njëjtat kushte.

Varfëria jonë veçse paketohet bukur si "gazetari digjitale". Një reporter bën videot, fotot, i shërben tonit, në të njëjtën kohë mendon për reportazhin dhe përpiqet të postojë klipe për median sociale. Për fat nuk kam para për një drone. Edhe më eficient, edhe më shpejt, edhe më ekskluziv. Pa një redaksi të madhe duhet të kujdesesh vetë për marketingun.

Besueshmëri apo Fake news?

Gati përditë ndeshem me kufijtë e të mundshmes, sidomos kur nga qielli bien bomba. Dy gjëra në të njëjtën kohë janë të mundura, por tre, katër...Kur sërish bëhesh pre e luftimeve, vetëm mund të shikosh njerëzit. Pavarësisht nëse janë ushtarakë, civilë, apo luftëtarë - në rrezik të gjithë hapen. Ndërsa unë jam këtu për të treguar proceset dhe perspektivën e njerëzve në kohë lufte. Diçka për të cilën shumë pak veta interesohen në vendin tim. Nuk dua as të zbukuroj, as të gjykoj -por unë rrezikoj. Prandaj dëshiroj që mediat të kuptojnë se nuk janë aq afër, sepse ndjekin mediat sociale nga rajonet e luftës. Dikur ky qëndrim provincial do ishte i paduruar, sot ai është "mainstream." Duan të luftojnë "fake news" dhe bëhen pre gjithmonë e dezinformimeve në rrjet.

Historitë e vërteta të njerëzve në luftë vështirë se shiten, sepse ato nuk janë spektakolare. Dhe ata që e kanë vështruar luftën nga afër, si ushtarët e traumatizuar flasin pak. Pikërisht në Europën lindore ku kulti i burrit të fortë dhe patriotit të patundur është veçanërisht prezent, ata nuk duan të duken si qaramanë. Por për sa kohë lufta në mediat europianolindore nuk mban fytyrë njerëzore, europianolindorët munden të kthejnë kokën mënjanë. Për këtë bëhen edhe më joshës nacionalizmi dhe militarizmi.

Paweł Pieniążek, lindur në vitin 1989, është gazetar polak. Ai ka raportuar për protestat në Kiev, luftën në Donbas, Irak e Siri. Një nga librat e tij "Përshëndetje nga Rusia e Re" sapo është publikuar në SHBA.