د مون بلان تونل ۵۰ مه کلیزه

فرانسوي او ایتالوي کارگران په ۱۹۶۲م کال کې تر الپ غره لاندي تر ۳۰۰۰ متره تونل کیندلو وروسته یو له بل سره مخامخ شول. خو د دې له پاره چې دغه تونل کار ته تيار شي، کارگرانو باید څو کاله نور هم کار کړی وای.

په ۱۹۶۵م کال کې د فرانسې ولسمشر شارل دوگل، او د هغه ایټالوي سیال جوزپه ساراگات، د مون بلان تونل پرانیست. د دغه تونل د نیمایې برخي مسئولیت د ایټاليا او د پاته نیمایې برخه یې د فرانسې پر غاړه دی.

دغه تونل۳۸۰۰متره د آلپ غره لاندني جوړ شوی دی. مخکې تر دې چې هغه وگړي چې غوښتل یې د غره له یوې خوا څخه بلې ته واوړي له ‌ډیرو ستونزو سره مخامخ کیدل. مون بلان فرانسوي اصطلاح ده چې د سپین غر معنی لري.

د مون بلان تونل د فرانسې د شاموني مون بلان ښار د ایټاليا د کورمایر له ښار سره نښلوي. د دغو دواړو ښارونو تر منځ واټن د موټر په وسیله ۱۵ دقیقې وخت نیسي.

دغه تونل ۱۱،۶ کیلومتره اوږدوالې لري. د دې تونل خطر په دې کې دی چې سړک یې دوه طرفه دی. د قانون له مخې هر یو موټر باید له مخکینې موټر څخه ۱۵۰ متره فاصله ونیسي. لوړ سرعت ۷۰کیلومتره په ساعت کې ټاکل شوی دی. د دواړو هیوادونو تر منځ په تونل کې سرحدي پوله د تونل له لارې ایټاليا ته تر ننوتلو لږ مخکې ټاکل شوې ده.

نزدې ۱۶ کاله دمخه په ۱۹۹۹م کال کې د یو پلژیمي لارۍ موټر اور واخیست. په دې پيښه کې ۳۹ انسانان ووژل شول. تر اوسه پوري د دغې پيښې اصلي لامل روښانه شوی نه دی. اټکل کیږي چې د یو سگریټ د غورځیدو له امله به دغه اورلگیدنه رامنځته شوې وي.

هغه څه چې روښانه شوی هغه دا ده چې په تونل کې دننه د هوا سیستم په چټکۍ سره د خطرناکو گازونو د ایستلو توان نه لري. په داسې شرایطو کې د تونل خبرداری ورکوونکي سیستم هم سم کار نه دی کړی. د پيښې ځای د فرانسې اړونده ساحه کې وو چې د یو ایتالوي شرکت له خوا کنترولیدی.

تر دغې پيښې وروسته د مون بلان تونل درې کاله بند وو. د تونل ټولي برخې له سره ورغول شوې په ځانگړي توگه د اورلگیدنې ضد مودرنه سیستمونو جوړ شول. دغه تونل په ۲۰۰۲م کال کې یو وارو بیا فعال شو.

د هغه تونل ساتنه چې تر ۱۱ کیلومترو ډیر اوږدوالې لري یو څه لگښتونه هم لري. ځکه نو په تونل کې د تیرېدو پر وخت له موټرو څخه حق العبور هم اخیستل کیږي. هغه موټر چې د فرانسې له خوا تونل ته ننوزي باید ۴۳،۵ یورو او هغه چې د ایټاليا له لاري تونل ته داخلیږي باید ۴۴،۲۰ یورو حق العبور ورکړي.

د مون بلان تونل اوس هم د ایټاليا او فرانسې تر منح ډیره مهمه او لنډه لار بلل کیږي.تیر کال د ورځي ۵۰۰۰ موټر له دې لارې تیریدل. له هرو ۵ لارۍ موټرو سره یو حفاظتي موټر هم له تونل څخه تیریږي. دا کار د ۱۹۹۹م کال تر اورلگېدني وروسته د وقایوي تدابیرو په توگه عملي کیږي.