د ملګروملتونوعمومي غونډې د ترمپ پرضد رائیه ورکړه

د امریکا متحده ایالاتو د حکومت د ګواښونو او د اسرائیلو د صدراعظم، بنیامين نتانیاهو د قهرجنو څرګندونو سربیره، د ملګرو ملتونو سازمان غړو هیوادونو په یوڅرګند اکثریت سره د بیت المقدس (یورشلیم) د سیاسي موقف په اړه له یوه پریکړه لیک څخه ملاتړ وکړ.

البته په پریکړه لیک کې د امریکا د ولسمشر دونالد ترمپ له خوا د اسرائیلو د پلازمېنې په توګه د بیت المقدس په رسمیت پیژندو څخه په مشخص توگه کومه یادونه نه ده شوې. په پریکړه لیک کې راغلي دي چې د بیت المقدس د سیاسي موقف په باب ورستی تصمیم باید د ملګرو ملتونو سازمان د اړونده پریکړه لیکونو په رڼا کې تر بحث لاندې ونیول شي. 

د ملګرو ملتونو سازمان د ۱۹۳ غړو له جملې څخه ۱۲۳ هیوادونو د نوموړې پریکړې په پلویتوب رائیه ورکړه. امریکا متحده ایالاتو، اسرائیل او څلورو جزیره یې هیوادونو په ګډون ۹ هیوادونو دغه پریکړه لیک رد او ۳۵  نورو ممتنع رایه ورکړې ده. د ملګرو ملتونو د امنیت شورا برخلاف د ملګرو ملتونو په عمومي غونډه کې د ویتو حق وجود نه لري او هر یو غړی هیواد د یوې رایې حق لري. بل لور ته د نړیوالو قوانینو له مخې د دې پریکړه لیک په اړه د عمومي غونډې تصمیم الزامي هم نه دی.

آلمان هم د هغو هیوادونو په  جمله کې دی چې د ملګرو ملتونو په عمومي غونډه کې یې د اسرائیلو د پلازمینې په توګه د بیت المقدس په رسمیت پیژندو پر ضد رایه ورکړه. د اسرائيل او منځني ختیځ په چارو کې د آلمان د هایدلبرګ پوهنتون استاد یوهانس بِک، په دې اړه له دویچه ویله سره په مرکه کې وویل: «دغه دریځ د ډیر شمیر نورو هیوادونو د د دریځ په څير د بین المللي قوانينو د چوکاټ مطابق یو عمل، او همدارنګه د منځني ختیځ د کړکیچ له پاره د دوو دولتونو حل لارې د طرح مطابق دی چې د ملتونو یو پراخ اتحاد یې ملاتړ کوي».

د نوموړي کارپوه په نظر دغه دریځ به په نږدې راتلونکي کې تغییر هم ونه کړي. یوهانس بیک وايی:« دا ډول طرز تفکر چې آلمان د خپلو ځانګړو مناسباتو په خاطر چې د اسرائیلو له دولت سره یې لري او باید له امریکا سره همغږی وای د عملي کیدو کم چانس لري. بل لور ته دا نظر له هیڅ کوم لوري سره مرسته نه کوي».

که څه هم د ملګرو ملتونو سازمان د عمومي غونډې دغه پریکړه الزامي نه ده او یوازې سبمولیک  شکل لري، خو متحده ایالاتو ګواښ کړی دی چې د دې پریکړه لیک پر پلویانو به خپلې مالي مرستې بندې کړي.

د ترکیې د بهرنیو چارو وزیر مولود چاوش اغلو دغه ګواښونه د فشار واردولو له پاره یو ډول له زور څخه کار اخیستنه بللې هغه وویل: «نه پریږدو چې موږ دې څوک داسې وویروي. امریکا متحده ایالات به شاید قوي وي، خو دغه قوت دوی ته هیڅ ډول حق په لاس نه ورکوي».

د اسرائیلو صدراعظم د ملگرو ملتو سازمان د «درواغو کور» وگاڼه

د اسرائیلو لومړي وزیر بنیامين نتانیاهو لا مخکې له دې د ملگرو ملتو د عمومی غونډې دغه رای ورکول ردل کړل. هغه د اسرائیلو په سویل کې د خپلې وینا پر مهال خپله غوسه کنترول نه شوای کړای او وویل: « که ملګري ملتونه وغواړي او که  نه، بیت المقدس د اسرائیلو پلازمینه ده».

نتانیاهو زیاته کړه ۷۰ کاله وخت یې ونیوه چې امریکا بیت المقدس د اسرائیلو د پلازمینی په توګه  په رسمیت و پیژنني او کلونه به دوام وکړي چې ملګري ملتونه هم دا کار وکړي. د هغه په خبره د اسرائیلو پر وړاندې د ډیر شمیر هیوادونو دریځ په تدریج سره تغییر کوي، او دغه تغییر به په راتلونکي کې د ملګرو ملتونو سازمان له دیوالونو څخه په تیریدو، د  نتانیاهو د خپلې خبرې له مخې، دې «دروغ خانې» ته لاره پيدا کړي.

د دوشنبه په ورځ د ملگرو ملتو د امنیت په شورا کې د متحده ایالاتو استازی نوموړې پریکړه ویتو کړه، دا په داسی حال کې چې د دغې شورا ۱۴ نورو غړو د هغې په پلویتوب رایې ورکړې وې.

اسرائیلو په ۱۹۶۷ کال کې د «شپږ ورځنې جگړې» په تعقیب کې د بیت المقدس عربې برخه هم تر خپل کنترول لاندې راوستله. اسرائیل ټول بیت المقدس د خپل هیواد پلازمینه گڼي. خو دغه غوښتنه  په نړیواله سطح منل شوې نه ده. په عین وخت کې فلسطینیان غواړي چې ختیځ بیت المقدس د هغوی د یو راتلونکی دولت پلازمینه وگرځي. د فلسطینانو له دې غوښتنې خخه  ديري  مسلمان هیوادونه ملاتړ کوي.