د نړۍ پرمختللي بې پيلوټه الوتکي و پيژنۍ

بې پيلوټه الوتکي هم په اکتشافي او هم په عملياتي ماموريت کي کارېدلای سي. دغه الوتکي هسک پرواز کوي او ډېر وخت په هوا کي پاتېدلای سي.

د «بې» لړۍ دغه الوتکه چي رادار يې نسي پيژندلای په ۲۰۱۱م کال کي د امريکا د سمندري ځواکونو په اختيار کي ورکړل سوه. دغه الوتکه ۱۱متره اوږده او درې متره لوړه ده. دغه الوتکه ۱۲ زره متره لوړه الوتلای سي او د ۲۰۴۵ کيلوگرامه وسلې د انتقال وړتيا لري.

د سي آچ پنځه لړۍ دغه بې پيلوټه الوتکه د امریکا تر «MQ-9-Reaper» پاته نه ده. دغه الوتکه کولای سي ۶۰ ساعته په هوا کي پاته سي او ۲۴ راکټه لري. د دغو الوتکو نوی ماډل به ۱۲۰ ساعته په هوا کي د پاتېدو توان ولري او۱۰ زره کيلومتره واټن به وهلای سي.

دغه بې پيلوټه الوتکه چي «MQ1» نوميږي له ۱۹۹۵م کال څخه تر ۲۰۱۸م کاله پوري د امريکا د پوځ تر ټولو مهمه اکتشافي الوتکي بلل کېدلې. له دغو الوتکو څخه په افغانستان کي ډېر کار اخيستل سوی دی.

دغه «MQ-9» ډول بې پيلوټه لوتکي په ۲۰۰۷م کال کي د امريکا پوځ په اختيار کي ورکړل سولې. دغه لوتکه کولای سي ۲۷ ساعته په هوا کي پاته سي او ۱۳۶۱ کيلوگرامه مهمات انتقال کړي.

د امريکا د پوځ دغه بې پيلوټه الوتکه چي «4-RQ» ياديږي ۴۰ ساعته په هوا کي د پاتېدو توان لري او له ۲۰ کيلومترۍ ارتفاع څخه د معلوماتو راټولولو توان لري.

د اسرائيلو د هرون په نوم بې پيلوټه الوتکه د آلمان، هند، آستراليا، فرانسې، برازيل، ترکيې، کاناډا، امريکا او ويتنام د پوځونو په اختيار کي دي. له دغو الوتکو څخه د ليري واټن عملیاتو له پاره کار اخيستل کيږي. ځکه دغه الوتکه په ۱۰ کيلومتره ارتفا سره د ۳۰ ساعتونو پرواز توان لري.

د هاروپ په نوم انتحاري بې پيلوټه الوتکو په برخه کي د اسرائيلو فضايي سنايع په نړۍ کي خپل ځای پیدا کړی دی. دغه الوتکه زر کيلومتره واټن ۶ ساعته پرواز او ۲۳ کيلوگرامو چاودېدونکو موادو د انتقال وړتيا لري.

د امريکا متحده ايالاتو دغه څرخۍ بې پيلوټه لوتکه په عمودي ډول د ناستي او پرواز وړتيا لري. د «بې» لړۍ دغه الوتکه په ټانک ضد او هوا څخه مځکي ته راکټونو باندي سمبال ده. دغه شان ۳۰ الوتکي د امريکا د پوځ په اختيار کي ورکړل سوي دي.

ترکيه هم په وروستيو کلونو کي د بې پيلوټه الوتکو په يوه قدرت بدله سوې ده. د دغه هيواد د «سلجوق بايراکدار» په نوم شرکت دغه بې پيلوټه الوتکي جوړوي.

ترکيې دغه راز د «آنکا» په نوم گړندۍ بې پيلوټکه الوتکي هم جوړي کړي دي. دغه الوتکي ۲۶ ساعته په هوا کي د پاتيدو او ۲۰۰ کيلوگرامه مهماتو د انتقال توان لري. خو دغه الوتکي تر ۲۰۰ کيلومترۍ پوري عمليات کولای سي.

ايران هم د بې پيلوټه الوتکو په جوړولو پيل کړی دی، چي په دې کي د ابابيل، مهاجر، شاهد، شاهد ۱۲۹، اس ۱۱۲۰، فطرس، رعد، شاهد ۱۲۳ او کمان ۱۲ نومونه د يادولو وړ دي. شاهد ۱۲۹ (په انځور کي) له ۲۰۱۳م کال راهيسي توليديږي چي ۲زره کيلومتره واټن وهي او د ټانک ضد څلور راکټونه لېږدوي.

په ۲۰۱۱م کال کي د ايران په خاوره کي د يوې داسي بې پيلوټه الوتکي تر رالوېدو وروسته چي گويا له راداره پټېدای سي، څو کاله وروسته دغه هيواد اعلان وکړ چي هغه ته ورته څو بې پيلوټه الوتکي يې جوړي کړي دي.

روسيې ويلي دي چي تر ۲۰۲۴م کاله پوري به د خپل پوځ په اختيار کي داسي بې پيلوټه الوتکي ورکړي چي وکولای سي ۲ ټنه مهمات انتقال، په ساعت کي ۱۰۰۰ کيلومتره واټن ووهلای سي او د عملیاتو ساحه يې تر ۶۰۰۰ کيلومترو پوري ورسيږي.

دغه الوتکه د فرانسې د داسو اوياسيون کارخانې توليد دی چي له راداره د پټېدو توان لري.