ناپیلیون بناپارت څوک وو؟

ناپيليون د ۱۷۶۹ کال د اګست په ۱۵مه د کرس جزيرې په آژاکسیو کې وزيږيد. هغه د یو بې وزله کورنۍ د غړي په توګه وتوانيد چې د شاهي بورس په ترلاسه کولو سره د برين (Brienne) په پوځي ښوونځي کې شامل شي.

ناپيليون د فرانسې د ۱۷۸۹ کال په انقلاب کې د خپل کرير مدیون وو. هغه په ۱۷۹۳ کال کې د شاهانو پر ضد انقلاب کې د توپخانه يي ځواک مشري وکړه چې ډيرې لاسته راوړنې يې وکړې. دې سره هغه جنرال شو او د یو ځوان پوځي په توګه وستایل شو.

څنګه چې په انځور کې لیدل کيږي، ناپيليون دغه ډول د یو انتیک ستايل خولۍ دود کړه او د خپلو معاصرو خلکو خلاف دغه خوله خوښوله او په سر کوله يې. هغه به هر کال له دغو خولیو څو نمونې پواپيرد هتتر (Poupard hatter) ته د ۴۰ فرانکو په بیه فرمایش کولې.

د ناپيلیون بناپارت په اړه ويل شوي چې هغه له مرګ ویره نه درلوده، ځکه چې خپل ځان يې د خدای غوره او تل پاتې شخصيت ګاڼه. په دې ترتيب هغه به تل د جګړې پر وخت د خپلو سرتيرو څخه مخکې روان وو. د اتلانو د بنسټ ډبرې پرستۍ کلتور چې د ناپيليون له خوا رايج شوی، په ايټالیا کې د اتریشيانو پر ضد د ۱۷۶۹ کال درې ورځنۍ جګړې څخه دی.

ژوزفین بوهارنه د ناپيليون میرمن یا د فرانسې ملکه وه. نوموړې له ناپيلیون څخه شپږ کاله مشره وه. که څه هم ناپيليون پر بوهارنه باندې لیونی عاشق شوی وو خو هغې ورڅخه طلاق واخیست. د هغې پخوانی خاوند جنرال الکساندر دي بوارنیه وو. د فرانسې دغه وخت ته د ترور زمانه هم وایي چې د ګیوتن دستګاه په ذریعه اعدامونه په کې کيدل. بوهارنه خپل پخوانی میړه د ګیوتن دستګاه پورې تعقیب کړ، خو په نهایت کې سره جلا شول.

ناپيليون تر خپل واده کاله وروسته په ۱۷۹۸ کې د انقلابي حکومت د حکم پر اساس د خپل بدنامه مصري سفر عزم وکړ. په نیل کې د هغه مبارزې بریالۍ شوې. هغه بریالی شو چې مصر د عثمانيه امپراطورۍ څخه خلاص خارج کړي.

ناپليون باندې د یو ځواکمند شخصیت حساب کېده چې کولای يې شول فرانسه له بدبختۍ څخه وژغوري. هغه په ۱۷۹۹ کال کې هغه د یوې کودتا له لارې واک تر لاسه کړ او د انقلاب اعلان يې وکړ. هغه خپل ځان جمهوري ریاست د لومړي قونسل په توګه انتخاب کړ او د قضا، پوځ او زده کړو په سکتورونو کې اصلاحات پيل کړل.

د هغه له پاره لومړنی قونسل کافي نه وو. هغه په ۱۸۰۴م کال کې ځان امپراطور اعلان کړ. ناپلیون حتی د پاریس ښار په نامتو کلیسا نوتردام کې په ناببره توګه د پاپ له سره تاج واخیست او په خپل سر يې کيښود.

د ناپلیون جګړیزو مبارزو د فرانسې خزانې ته پیسې پمپ کړې. هغه تر ۱۸۱۵ کال پورې د اتریش، پروسیا، روسيې، بریتانيا او د هغو د متحدانو پر ضد دوامداره جګړې وکړې. هغه ټوله اروپا په شا کړه. د رومیانو ۹۰۰ کلنې مقدسې امپراطوري هم سقوط وکړ. د ايټاليا د روم او د آلمان د کولن په څير ښارونه فرانسه کې ورګډ شول.

په ۱۸۱۲ کال کې پر روسیه باندې د ناپلیون یرغل د هغه د ناکامۍ پيل سبب وګرځيد. کله چې د هغه عسکر مسکو ته ورسيدل نو له يو متروکه يا پريښودل شوي ښار سره مخ شول. د هغه قوا ډير ژر په سوړ ژمي کې له منځه ولاړل. ډير لږ شمیر عسکر په دې بریالي شول چې بیرته فرانسې ته ستانه شي.

په مسکو کې د ناپلیون تر ماتې وروسته، تزار روسیې له پروسیا او اتریش سره خپل اتحاد اعلان کړ. چې بیا په لیبزیک کې د ۱۸۱۳ کال د «ملتونو په جګړه» کې سره مخ شول. ناپلیون په دغې جګړه کې خپله ماتې ومنله.

د ناپلیون تر ماتې وروسته، ګټونکو قدرتونو د ويانا کانګریس راوباله تر څو د اروپا پوځي اتحادونو ته بیا سازمان ورکړی او د واک توازن رامنځ ته کړي، خو فرانسويان په ناڅاپي توګه بیا راڅرګند شول او جګړه پيل شوه. هغه لومړۍ جګړه وګټله خو د بلجیم په واترلو کې د انګلیسي جنرال (the Duke of Wellington) ځواکونو له خوا له وځپل شو.

بریتانیا تر هغه وروسته ناپیليون د سويلی انتلانتیک په منځ کې د سنت هلن جزیرې ته تبعید کړ. دغه انځور د ۲۰۱۲م کال دی. فرانسوي جنرال تر هغه وروسته بیا ونه توانید چې متحدان بیا حیران کړي. ناپيليون همدغه ځای کې د ۱۸۲۱م کال د می په ۵مه د ۵۱ کلونو په عمر مړ شو. احتمالا هغه د معدې د سرطان له کبله مړ شو.