ایا د ژورناليستانو او سیاستوالو تلیفونونه اوریدل کیږي؟
۱۴۰۰ تیر ۲۸, دوشنبه
د ژورناليستانو د یوې نړيوالي اتحادیې په دغو څیړنو کي د جرمني، زوید دویچه څایټونګ، او څایټ د ورځپاڼو تر څنګ د دغه هیواد درې ټلویزوني چینلونه او همدارنګه د لسو هیوادونو ۱۵ نورو رسنیو او نشریو برخه درلوده.
لکه څنګه چي دغو رسنیو خبر ورکړی دی، د ډیرو هیوادونو استخباراتي ادارو او پولیسو د اسرائیلي «ان اس او» شرکت د «فیګاسوس» سافټ ویر څخه سؤاستفاده کړې ده، تر څو په دې وسیلې سره د ژورناليستانو، بشري حقوقو فعالینو، مدافع وکیلانو او سیاستوالو تلیفونونه واوري.
د رسنیو د دغه تحقیقاتي ټیم په حواله هغوی د منع سوو داستانو د سازمان او بخښني نړيوال سازمان سره په ګډه د تلیفونو تر ۵۰۰۰۰ نمرې ارزیابي کړي چي شک کیږي تلیفونونه یې له ۲۰۱۶م کال راهیسي اوریدل سوي دي.
د نوموړي رپوټ پراساس د کارپوهانو په منځ کي د اسرائیلي شرکت له خوا د «پیګاسوس» سافت ویر پروګرام په اوسني مارکیټ کي د تلیفونو د جاسوسۍ او مراقبت تر ټولو قوي پروګرام دی او ورته د یوې ښې سایبري وسلې په سترګه کتل کیږي.
«پیګاسوس» داسي یو کمپیوټري پروګرام دی چي کولای سي بې له دې چي څوک په پوه سي، آیفون او اندروید سمارت تلیفونو ته ننوزي او په ډېري اسانۍ سره تلیفونونو، مسیجونو، ایمیلونو او حتی تړلي چېت ته ور ننوزي او تعقیب یې کړي.
د «پیګاسوس» سافت ویر قادر دی چي د تلیفونونو کمرې او مکروفونونه پخپله چالانه کړي. معنی دا چي هغه کولای سي پر سم وخت باندي تلیفونونه واوري او جاسوسي یې وکړي.
د اوسني تازه رپوټ پراساس په جاسوسي سوو تلیفونونو کي په ګرده دنیا کي د بې حده ډیرو ژورناليستانو د تلیفونو نمرې شاملي دي. د «ګارډین» ورځپاڼي په حواله په هغو کي د نورو تر څنګ د فرانسې خبري آژانس، رویترز، المان خبري آژانس او همدارنګه «نیویارک ټایمز»، «له موندو»، «ایل پاییس» ورځپاڼو، الجزیره او سي ان ان تلویزوني چینلو او «راډیو فري یورپ» راډیو او نور ژورناليستان شامل دي.
د رپوټ پراساس د تر تعقیب او جاسوسۍ لاندي کسانو کي د سعودي د وژل سوي تبعه جمال قاشقجي د نامزدي، هاتیسه چنګیز موبایل تلیفون هم شامل دی. ویل کیږي چي د هغې تلیفون ته د قاشقجي تر مرګ څلور ورځي وروسته بې له دې چي هغه ورته متوجه سي، د پیګاس سافت وير پروګرام ورداخل سوی.
د «واشنګټن پوست» په حواله په هغه ليست کي چي تلیفونونو ته یې دغه پروګرام ورداخل سوی، د ډیرو جمهور رئیسانو، صدراعظمانو، د عربستان د شاهي کورنۍ د غړو، دیپلوماتانو او ډېرو تجارانو د تلیفون نمرې شاملي دي. خو دا چي دا کار څوک کوي او تر شا یې څوک پټ دی، تر اوسه لا په ښکاره ډول سره څه نه دي ویل سوي.