د ښې روغتيا او اوږد ژوند رازونه

کارپوهانو ځيني هغه عوامل په گوته کړي دي چې کیدای شي د انسان د عمر د کمښت سبب وگرځي. د الکولي مشروباتو استعمال، نیکوتين، سره کړې غوښه، همدارنگه ډېر وزن، هغه عوامل بلل کيږي چې له امله يې ۱۷ کاله عمر کميږي.

تجربو ثابته کړې ده چې ورزش د عمر په ډیریدو کې مرسته کوي. کارپوهان وایې هغه کسان چې د ورځې ۱۵ دقیقې ورزش کوي په اوسط ډول یې عمر ۳ کاله ډیریږي. البته تر۱۵ دقیقو ډیر ورزش بهتر دی. نړیوال روغتیایې سازمان (WHO) په اونۍ کې د ۲،۵ ساعته ورزش سپارښتنه کوي.

مدیترانه یې خواړه چې د سبزیجاتو، میوو، دانو، د زیتون غوړو او کبانو له غوښو څخه جوړ وي د روغتیا له پاره ډیر گټور دي. دا ډول خواړه تر ډیره د چاغښت، شکري ناروغۍ او ویني د فشار مخنیوی کوي.

په کافي اندازه خوب نه کول د انسان روغتیا ته زیان رسوي. په انسانانو کې د خوب اندازه توپیر لري. ښه خوب د دې سبب گرځي چې انسان ټوله ورځ جست او فعالیت ته تیار اوسي.

د الکولو تر اندازې ډېر استعمال د انسان روغتیا ته زیات رسوي.

کارپوهان وایې چې د سگریټو نه څکول کیدای شي د عمر په ډېرښت کې مرسته وکړي. که یو انسان په ۳۰ کلنۍ کې سگریټ پریږدي نو په اوسط ډول یې عمر۱۰ کاله ډیریږي.

څیړنو ښودلې ده چې د ښو دوستانو درلودل عمر زیاتوي.

یوناني څیړنو ثابته کړې ده چې هغه خلک چې په اونۍ کې دری واره د ورځې له خوا ډیر لنډ خوب یا په اصطلاح قیلوله کوي، ۳۷ سلنه د زړه په ناروغۍ له اخته کیدو څخه ژغورل کيږي.

د ارقامو له مخې متاهل نارینه تر مجرد نارینه وو اوږد عمر لري. داسي معلومیږي چې واده کول په مجموع کې د نارینه وو د عمر په اوږدوالي کې مثبت تماميږي. البته د ښځو د عمر پر اوږدوالي کوم تاثیر نه کوي.

د وزن کمښت تاسي د شکري، زړه او مغزې سکتې ناروغیو څخه تر یوې اندازې ژغوري. چاغښت په اوسط ډول ۳ کاله د انسان عمر کموي.

په امریکا کې څیړنو ثابته کړې ده :هغه کسان چې په منظم ډول کلیسا ته ځي او په مذهبي مراسمو کې گډون کوي تر هغو انسانانو ډیر عمر کوي چې کلیسا ته نه ځي. څیړونکي گومان کوي چې په یوه دیني ټولنه کې قوي ټولنیزي شبکې په دې برخه کې اغېزمني تماميږي.

هغه کسان چې له نورو سره کینه نه لري، د ښه روغتیا درلودونکي دي. خو هغه کسان چې تل عصبي وي د ویني فشار د لوړیدو او رواني ستونزو سره مخامخ کیږي.

هر کال په آلمان کې شاوخوا ۴۰۰۰ انسانان په ترافیکي پيښو کې مري. پر لويو لارو او سړکونو د کمربند تړل تر۵۰ سلنه پورې د مرگ خطر یا جدي زیان کموي. بایسکل او موټرسایکل چلونکي کولای شي په هلمیټ یا حفاظتي خولۍ سره تر ډیره ځان له خطره وژغوري.

دایمي شترس د انسان ژوند په خطر کي اچوي. شترس یا اندیښنه د ویني د لوړ فشار، د رگونو د بندیدو او زړه د حملې امکانات ډیروي. له شترس سره مقابله کولای شي تر ډیره بریده جسمي ستونزي حل کړئ. له شترس سره د مقابلې له پاره مختلف تمرینونه وکړئ.

هغه کسان چې په ډېر عمر کې ځانگړي بوختیاوي لري او په جدي توگه هغو ته پاملرنه کوي، هغوی نسبتاً اوږد عمر لري.