د نړۍ تر ټولو ککړ ښار

د پخوانیو وختونو تر انځور لاندي، د کتمندو په لویدیځ کي د بودایانو د زیارت کولو مقدس ځای، د سوایامبونات معبد ته یوه کتنه. دغه عکسونه په ۱۹۶۷ او ۱۹۱۸ کلونو کی اخیستل سوي دي. پر مځکه باندي ډیري ودانۍ جوړي سوي دي. د ډیرو گازونو له امله غرونه نه لیدل کیږي. د چاپیریال ساتنی په اړه د ۲۰۱۸م کال په فهرست کی چی ۱۸۰ هیوادونه پکښي شامل ول، د نیپال هوا تر ټولو ککړه وه.

د نیپال پلازمېنې د غره په لمن کي پرته ده او شاوخوا غرونه يې په دوړو او گازونو کي پټ دي. ددغو گازونو ډیره برخه له ویجاړو سړکونو څخه، راپورته سوو دوړو څخه جوړ سوي دي. د ښار په شاوخوا کي د خښتو د پخولو ځایونه هم د هوا په ککړتیا کي نقش لري، خو اصلي علت يې د ډیرو موټروانو گازونه دي.

په کتمندو کي د موټرانو شمیر هرکال ۱۴ سلنه زیاتیږي او په دې ډول درې برابره له نفوسو څخه زیات دي. کله کله د ترانسپورت گڼه گوڼه ډیره وي، نو لارویان باید له احتیاطه کار واخلي. د هغوی ږغونه د زغم وړ نه دي. د گازونو له امله اوښکي رابهیږي او تنفس کول هم سخت وي.

د هوا ککړتیا اوسیدونکو ته روغتیايي ستونزي راپیدا کړي. د مثال په ډول سردردي او د سږو ناروغي.۶۳ کلن نارایان دهال وايي: «کله چي د کتمندو په ښار کي روان یم نو له دوړو او گازونو څخه د ساتنی له پاره باید له ماسک څخه استفاده وکړم.»

په کتمندو کي تر دوو ورځو چکر وهلو وروسته دغه ماسک هم په بشپړ ډول ککړ سوی وي. په هغه کي راټول سوی گاز ناروغۍ رامنځته کوي او په هوا کي له کوچنیو ذراتو څخه ساتنه نه کوي. هغوی سږو ته داخلیږي او کیدای سي د زړه، تنفسي او حتی سرطان د ناروغۍ سبب سي.

په کتمندو کی بیا زیاتره کسان د ماسکونو استعمال هم گټور نه بولي. د دغه ځوان سړي له پاره هم چي د سړک پر غاړه قندی پشمک خرڅوي، دغه ډول گازونو او ککړي هوا د هغه ورځنی کار په خطرناک ډول اغیزمن کړی.

نیمه پیړۍ مخکي لا د نیپال په پلازمېنه کي یو څو سوه زره انسانان اوسیدل. نن ورځ په دغه متروپولي ښار کي د هغوی شمیر ۳ میلیونو ته رسیدلی. پرته له سم ښاري پلان څخه د زیربنايي چارو پرمختگ له کنترواله وتلی دی. د کتمندو مهمه توریستي سیمه کانتیپات نور په گازونو کي ډوبه ده.

یوه ښځه د کار د تفریح پر وخت، کله چي له لوړه څخه ښار ته گوري نو خپلی غاړي تازه کوي. له هغه راهیسي چي په نیټال کي د ۲۰۱۵م کال په اپریل کي د سختي زلزلې له امله ۹۰۰۰ انسانان ووژل سول، په کتمندو کي ډیر نوي کورونه جوړیږي. ځیني په دې هیله دي چي په نوو کورونو کي به پاک داشونه نصب سي، خو بیا هم د هوا ککړتیا په دغه ځای کي یوه ستره ستونزه ده.

۲۹ کلن بودايي راهب، پاسانگ تونگلو وايي «زه په کوچنیوالي کي کتمندو ته راغلی یم او هغه وخت هوا دومره ککړه نه وه. خو کله چی په ۲۰۱۵م کال کي بیرته راستون سوم نو سړي نه سوای کولای دلته تنفس وکړي. زلزلې دغه حالت نور هم خراب کړ او اوس د نوو کورونو جوړول ډیري دوړي راپورته کوي».

حتی مجسمې هم ډاډمني نه دي. په کتمندو کي د لاسي کارونو په نندارتون کي د تارا په نامه الاهې مجسمې مخ په کاغذ پیچل سوی دی. په دې ډول باید له دې څخه مخه ونیول سي چي دوړي او گازات د هغې د مخ کوچنۍ برخې تخریب نه کړي.