Wielka Brytania w szpagacie: bezpieczeństwo czy gospodarka?

Choć w Wielkiej Brytanii liczba nowych przypadków, hospitalizacji i ofiar w ostatnich tygodniach regularnie spada, to wciąż utrzymuje się na najwyższym poziomie w Europie. Główny program telewizji publicznej BBC wyemitował nawet obrazową statystykę, według której tylko jednego dnia więcej osób zmarło z powodu koronawirusa w Wielkiej Brytanii niż w 27 państwach Unii Europejskiej.

W kontekście niedokończonego brexitu (negocjacje ws. przyszłych relacji utknęły w kwietniu w martwym punkcie) takie zestawienie było dla wielu Brytyjczyków szczególnie bolesne. Część komentatorów wytykała, że było też nieprawdziwe i nie uwzględniało niejasnych metodologii lub zmian w liczeniu ofiar w niektórych krajach UE.

Niezależnie od ich skarg, faktem pozostaje jednak to, że Wielka Brytania jest najbardziej dotkniętym krajem w Europie i drugim na świecie za Stanami Zjednoczonymi. 

Johnson broni działań rządu, ale nie ukrywa kryzysu

"Biorę pełną odpowiedzialność za to, w jaki sposób ten rząd walczył z koronawirusem i jestem bardzo dumny z naszych działań" - przekonywał w parlamencie Boris Johnson, podkreślając, że w ciągu ostatnich miesięcy władzom w Londynie udało się osiągnąć "bardzo istotne" cele.

"Ochroniliśmy (publiczną służbę zdrowia) NHS, obniżyliśmy wskaźnik śmiertelności, obserwujemy coraz mniej przyjęć do szpitali i wierzę, że opinia publiczna rozumie to, że z dobrym, brytyjskim zdrowym rozsądkiem będziemy dalej pokonywać tego wirusa" - wyliczał. Szef rządu nie był jednak w stanie ukryć szerszych obaw o to, w jakim stanie będzie brytyjska gospodarka i społeczeństwo po wyjściu z obecnego kryzysu.

Występując na konferencji prasowej na Downing Street, Johnson przyznał wprost: "obawiam się, że w tragiczny sposób dojdzie do wielu, wielu zwolnień i to jest nieuniknione". Jednocześnie jednak deklarował, że jego rząd "będzie tak aktywny i interweniujący (w gospodarkę), jak w trakcie obowiązywania ograniczeń", kiedy ogłosił wyceniane na ponad sto miliardów funtów programy wsparcia miejsc pracy, przedsiębiorców i samozatrudnionych.

Optymizm ustępuje naukowej ostrożności

Początkowo przedstawiciele Downing Street przekonywali, że przy odpowiednim planowaniu gospodarka może liczyć na szybkie odbicie i powrót do stanu sprzed wybuchu pandemii. Powolne zmiany w nastrojach konsumenckich po pierwszej fazie znoszenia ograniczeń sugerują jednak, że Brytyjczycy wciąż nie są przekonani, że najgorsze już za nimi i są znacznie ostrożniejsi niż chciałby tego rząd.

Od poniedziałku 8 czerwca na nowo otworzą się gabinety dentystyczne, a od przyszłego tygodnia klientów przywitają tysiące sklepów, w tym odzieżowych, obuwniczych, elektronicznych czy sportowych, a od lipca - nawet potencjalnie restauracje i puby. Według modeli przygotowanych przez doradców Johnsona to miałoby pozwolić na zastrzyk gotówki dla stojących w miejscu biznesów i pobudzić gospodarkę po trzech miesiącach wyciszenia.

Uwaga na wskaźnik R

Cieniem na te plany kładą się jednak obawy dotyczące wskaźnika R - reprodukcji wirusa - który według najnowszych modeli może nawet w niektórych częściach kraju przekraczać poziom 1, co oznaczałoby, że pandemia przyspiesza, a nie zwalnia.

Badania Uniwersytetu w Cambridge i Public Health England sugerują, że taka sytuacja może mieć miejsce na północnym i południowym zachodzie kraju, ale także w pozostałych regionach nie ma większego pola do manewru. Oficjalnie wskaźnik dla całego Zjednoczonego Królestwa wciąż mieści się w przedziale od 0,7 do 0,9, ale naukowcy od ponad tygodnia ostrzegają, że oscyluje on niebezpiecznie blisko progu, którego przekroczenie groziłoby drugą falą zachorowań.

Problem ze wskaźnikiem R jest jednak taki, że nie da się go łatwo wyliczyć: jest on szacowany na podstawie kilku różnych modeli, opartych o zestaw danych, z których wiele jest obarczonych sporym marginesem błędu. Minimalne różnice w jego realnej - nikomu nieznanej - wartości mają jednak zasadnicze przełożenie na dalszy przebieg pandemii: gdyby R rzeczywiście wynosiło jedynie 0,5 to koronawirus powinien zasadniczo zniknąć z Wielkiej Brytanii przed końcem czerwca; 0,7 wydłuża ją do sierpnia, a 0,9 - aż do listopada.

Przekroczenie 1,0 przeciągnie obecny kryzys do przyszłego roku, a każdy odsetek powyżej tej liczby - wywołuje drugi szczyt zachorowań, co z kolei przełoży się na tysiące kolejnych ofiar śmiertelnych.

Rząd w politycznym szpagacie 

W przeciwdziałaniu pandemii ma pomóc m.in. wprowadzony przez rząd obowiązek - już nie rekomendacja - noszenia masek w transporcie publicznym i szpitalach. Od 8 czerwca osoby wjeżdżające do Wielkiej Brytanii będą także zmuszone poddać się obowiązkowej dwutygodniowej kwarantannie.

Jednocześnie jednak władze w Londynie przyglądają się innym rozluźnieniom reżimu sanitarnego, jak np. zmniejszeniu wymogu dwumetrowego odstępu pomiędzy osobami do półtora metra (jak w Niemczech czy Portugalii) lub nawet metra (jak w Chinach czy Francji).

Badacze przekonują, że zachowanie większego odstępu zmniejsza margines błędu, ale muszą przyznać, że odbywa się to kosztem gospodarki: rozluźnienie przepisu podwoiłoby np. liczbę dostępnych siedzeń w teatrze lub stołów w restauracji, a co za tym idzie potencjalnych przychodów.

Tego typu próby godzenia sprzecznych interesów zdefiniują skuteczność kolejnego etapu brytyjskiej reakcji na koronawirusa. Choć oparte o rekomendacje naukowe, w większości będą to jednak musiały być decyzje polityczne. To ma o tyle znaczenie, że rząd Borisa Johnsona jest coraz głośniej krytykowany za błędy popełnione w pierwszej fazie reakcji na obecny kryzys, oskarżany m.in. o zbyt późne wprowadzenie ograniczeń społeczno-gospodarczych, co pozwoliło na szersze rozprzestrzenienie się wirusa niż w kontynentalnej Europie.

Miejsca na popełnienie drugiego błędu jest bardzo mało.