Polacy i Ukraińcy: które mleko lepiej smakuje?

Kostka brukowa na placyku przed siedzibą władz miejskich Mościsk, miasteczka w pobliżu granicy z Polską, wymaga natychmiastowej naprawy. Aż się prosi, by pomalować ławki na mini-skwerku przed budynkiem. Ale kto to ma zrobić?

Do Polski za chlebem

– Jeszcze dwa lata temu, gdy zaczynaliśmy odnawiać ten skwerek, dało się skrzyknąć aż cztery brygady do pracy, każda po pięć osób. Teraz już nikogo do tej roboty nie znajdę – złości się burmistrz Sierhij Storożuk. Oficjalnie w Mościskach mieszka 9.000 osób, ale w rzeczywistości jest ich dużo mniej, bo wielu pracuje po drugiej stronie granicy, w Polsce. Stąd do UE jest tylko 15 kilometrów.

– Jak tak dalej pójdzie, to w Mościskach będzie pracować tylko trzech ludzi: burmistrz, wójt i lokalny przedstawiciel władz centralnych. Resztę będą stanowić emeryci – opowiada Storożuk gorzki żart i wcale nie jest mu przy tym do śmiechu. Choć z drugiej strony cieszy się, że ludzie mają gdzie zarobić. – 200 do 300 osób z tych mieszkańców, którzy jeszcze tu są, jeździ codziennie do Polski. Przynajmniej zarobią parę euro – mówi.

Ukraińska wódka, polskie mleko

Marszrutka jedzie do granicy niecałe pół godziny. Przygraniczny sklep z alkoholem i papierosami to „shop”, w końcu Zachód jest tuż za rogiem. Paczka papierosów kosztuje poniżej jednego euro, a kilkaset metrów dalej, na bazarze w Medyce, już dwa razy tyle. Kto ma odwagę i nie boi się zdrowotnych sensacji, może też kupić tanią ukraińską wódkę, licząc się z tym, że nie zawsze da się określić jej pochodzenie.

Do Polski można przynieść z Ukrainy dwie półlitrowe butelki wódki i dwie paczki papierosów. Przygraniczna „mrówka” może zarobić na jednym pieszym kursie kilka euro, które z reguły wydaje w pobliskiej „Biedronce”.

– Twaróg, mleko i niektóre rodzaje mięsa są w Polsce dużo smaczniejsze niż u nas na Ukrainie – słychać na bazarze. Granicę przekraczają dziennie tysiące ludzi z torbami pełnymi zakupów. Kto jedzie samochodem, ten zabiera więcej. Bez cła można zabrać na Ukrainę towar o wartości do 500 euro i o wadze do 50 kg.

Polskie towary lądują w hotelach, sklepach i restauracjach Lwowa, pełnego zagranicznych turystów. W kierunku Ukrainy jedzie też używany sprzęt AGD, często pochodzący z Niemiec.

Kto tylko może, ten kupuje większe ilości towarów na przecenach. Palety mleka, warzyw i mięsa, zanim trafią na Ukrainę, magazynowane są w Centrum Handlu „Korczowa Dolina”. – Mamy nie tylko magazyny. Są tu też sklepy, a wkrótce ruszy wytwórnia ręczników kuchennych. Ukraińcy na pewno chętnie będą tu pracować – mówi z dumą dyrektor Centrum Izabela Tomaszewska.

Wspólna historia

Jednak prawdziwym powodem do dumy jest dla niej coś zupełnie innego. Kilkaset metrów dalej pochowany jest Mychajło Werbycki, były tutejszy proboszcz i twórca hymnu Ukrainy. Co roku „Korczowa Dolina” wspiera organizację tutejszych spotkań Polaków i Ukraińców, którym – jak mówi Tomaszewska – „historia leży na sercu”.

Hanna Wanio też zawsze czeka na te zjazdy. Mieszka w ukraińskim Krakowcu, ma polskie korzenie. – Dobrze się dogaduję z Polakami, nigdy nie miałam problemów. Cieszę się, że mogę przekraczać granicę – mówi kobieta, która dzięki różnicom cen może dorobić sobie do skromnej ukraińskiej emerytury. Jej zdaniem relacje polsko-ukraińskie byłyby lepsze, gdyby były wolne od polityki.

Była zaskoczona, gdy pewnego razu w Medyce zobaczyła na parkingu zdjęcie ukraińskich studentów, które zostało przekreślone i opatrzone napisem: „Zakaz wjazdu”. W 2014 roku w Przemyślu głośnym echem odbiła się impreza, na której ukraińscy studenci sfotografowali się z czarno-czerwoną flagą banderowską. Zostali wydaleni z uczelni.

I dostali zakaz wjazdu na parking. Incydent zmotywował także jego właściciela do umieszczenia przy wjeździe polskiej flagi, która wysoko powiewa nad parkingiem. - Są Ukraińcy, którym się wydaje, że tu powinna być Ukraina. A im tłumaczę, że przede wszystkim mają się dobrze zachowywać, bo są w Unii. I że tu jest Polska. Dlatego ta flaga – wyjaśnia pracownik parkingu. 

Przeciw uprzedzeniom

15 kilometrów dalej, w Przemyślu, Tatiana Nakonieczna ze Związku Ukraińców w Polsce robi wszystko, by zbliżać do siebie Polaków i Ukraińców. Ona sama ma polsko-ukraińskie korzenie, wychowała się w Przemyślu, by po wielu latach emigracji wrócić do rodzinnego miasta. – Akurat gdy wróciłam z Kanady, przeraziłam się, bo właśnie w okolicy odbywała się rekonstrukcja rzezi wołyńskiej – wspomina wydarzenia z 2013 roku, gdy w pobliskim Radymnie realistycznie zainscenizowano mordy polskiej ludności sprzed 70 lat.

Jej zdaniem podgrzało to antyukraińskie nastroje, które dały o sobie znać w 2016 roku, gdy narodowcy zaatakowali uczestników ukraińskiej procesji religijnej. Atmosferę nadal uważa za napiętą. Zauważyła, że informacje o polsko-ukraińskich konfliktach często w pierwszej kolejności pojawiają się na rosyjskich portalach. – To może być sygnał, że chodzi tu o rosyjskie wpływy. A jestem przekonana, że Rosja jest zainteresowana podsycaniem tego konfliktu – mówi Nakonieczna.

Ukraińcy w Polsce: „Nam się tu podoba”

Tatiana zaprasza reporterów DW do Domu Ukraińskiego, gdzie dumnie pokazuje publikację „Polacy i Ukraińcy. Mity, plotki i fake newsy”. „Mitami” do obalenia są tu twierdzenia, że „na Ukrainie mówi się po rosyjsku”, że „w Polsce mieszka milion uchodźców z Ukrainy”, że „Ukraińcy zabierają Polakom pracę i otrzymują niskie stawki za roboczogodzinę”, że „Stepan Bandera to jedyny bohater narodowy Ukraińców”, czy wreszcie, że „Ukrainki pracują w seksbiznesie”. Są też „mity” na temat Polaków: „Polacy są nietolerancyjni”, „Polacy traktują Ukraińców jako gorszych, jakby przyjeżdżali do lepszego świata”.

Przyjaciół Tatiany, Natalii i Oleha, przekonywać nie trzeba. Mieszkają w Przemyślu 12 lat. Ostatnio widzą jednak pogorszenie sytuacji. – Gdy przyjechaliśmy, nie było tu żadnych konfliktów. Szybko nauczyliśmy się polskiego i czujemy się tu jak w domu – mówi Oleh Korpan, który pracuje w miejscowym szpitalu jako lekarz.

– Problemy między Polakami a Ukraińcami są nakręcane z góry, może ktoś chce tym zapunktować – dodaje. Jego żona Natalia jest z wykształcenia matematyczką. Ich 10-letnia córka Marta ma dwa ojczyste języki i dwie tożsamości. Finansowo powodzi im się dobrze, na pewno o wiele lepiej niż ich znajomym, którzy zostali na Ukrainie. Nie chcieliby wracać, nie ma powodu.

– Gdy słyszy się o tych napięciach polsko-ukraińskich, to czasem pojawia się myśl, by wracać. Ale nie chcielibyśmy tego, życie w Polsce nam się podoba – mówi Natalia. Ona także woli polskie mleko od ukraińskiego. Zdążyła się już przyzwyczaić.