Ofiary uprzedzeń: rasizm wywołuje choroby
12 stycznia 2024
Meryam Schouler-Ocak dobrze zna te spojrzenia. – Niedawno w pociągu usiadłam naprzeciwko dwóch starszych kobiet, które mierzyły mnie wzrokiem od góry do dołu i przez cały czas się na mnie gapiły.
W pierwszej chwili Meryam Schouler-Ocak pomyślała, że ma gdzieś plamę, niezapięty guzik czy coś podobnego. Ale nic takiego nie było. Po prostu ma ciemne włosy i tureckie pochodzenie.
Rozmówczyni DW nazywa takie formy rasistowskiej dyskryminacji „mikroagresją”. – Wiele osób z pochodzeniem migracyjnym i ciemną karnacją lub kolorem włosów doświadcza tego niemal codziennie –mówi ta profesor psychiatrii międzykulturowej i specjalistka w zakresie psychiatrii, psychoterapii i neurologii w Klinice Uniwersyteckiej Charité w Berlinie.
Pogardliwe spojrzenia, głupawe odzywki lub drwiny; tego rodzaju dyskryminacja rasistowska kumuluje się i może wywołać chorobę. – Może się to rozwinąć w zespół stresu pourazowego i inne choroby psychiczne – tłumaczy.
Depresja i zaburzenia lękowe
Jak każda inna forma dyskryminacji – czy seksizm, czy antysemityzm – rasizm ma na celu wyrządzić komuś krzywdę. W przypadku rasizmu ludzie są dewaluowani i wykluczani ze względu na swoje pochodzenie, kolor skóry lub inne ogólne cechy.
Osoby nim dotknięte doświadczają go nie tylko w kontaktach interpersonalnych poprzez pogardliwe lub agresywne zachowanie innych. – Tak zwany rasizm strukturalny i zinstytucjonalizowany stawia je w niekorzystnej sytuacji, na przykład przy poszukiwaniu mieszkania lub zajęcia na rynku pracy. Jeśli masz ciemną skórę, nosisz chustę lub masz dziwnie brzmiące imię, twoje szanse są mniejsze – zaznacza Meryam Schouler-Ocak.
Stale doświadczane urazy nie pozostają bez skutków dla osób nimi dotkniętych. – Dyskryminacja rasowa ma znaczący wpływ na zdrowie – mówi naukowczyni. Osoby, które doświadczają tego rodzaju dyskryminacji, są dwa razy bardziej narażone na choroby psychiczne niż osoby bez takich doświadczeń.
Zaburzenia lękowe, depresja, zespół stresu pourazowego, uzależnienia czy psychozy – ryzyko wystąpienia takich chorób wzrasta. – Dzieje się tak, ponieważ dyskryminacja rasowa wpływa na aktywność mózgu – twierdzi Meryam Schouler-Ocak. – W niektórych obszarach mózgu występują rozregulowania, podobnie jak w przypadku chorób psychicznych.
Wysokie ryzyko w kwaterach zbiorowych
Meryam Schouler-Ocak, która jako psychiatra zajmuje się m.in. zagadnieniami migracji międzykulturowej, twierdzi, że w grupie szczególnie wysokiego ryzyka znajdują się na przykład osoby, które po ucieczce ze swej ojczyzny trafiają do obiektów zbiorowego zakwaterowania.
Oprócz traumy związanej z ucieczką i rozłąką z przyjaciółmi i rodziną, istnieją inne czynniki stresujące: brak zatrudnienia, brak sfery prywatnej i doświadczenia dyskryminacyjne. – Takie doświadczenia, które następują po ucieczce, mają efekt kumulacyjny. Im jest ich więcej, tym gorzej.
Według niej częstość i zakres wystepowania chorób psychicznych są na ogół niedoceniane. W przypadku osób, które mają za sobą ucieczkę z kraju, ten problem jest jeszcze większy.
– Choroba psychiczna rzadko pojawia się sama. Stres wywołany dyskryminacją rasową może również prowadzić do problemów fizycznych; częste objawy to wysokie ciśnienie krwi i otyłość – wzjaśnia Meryam Schouler-Ocak. Następstwem może być też cukrzyca i choroby układu krążenia.
– U kobiet w ciąży występuje większe ryzyko przedwczesnego porodu i wydanie na świat dziecka z niską urodzeniową masą ciała – mówi o dalszych konsekwencjach dyskryminacji rasowej.
Zwiększona śmiertelność
Wszystko to prowadzi do zwiększonej śmiertelności wśród osób dotkniętych różnymi formami dyskryminacji, o czym świadczą wyniki aktualnego badania, opublikowane w specjalistycznym czasopiśmie „Lancet Psychiatry”. Naukowcy zbadali, jak rasizm wpływa na zdrowie psychiczne osób rasy czarnej w USA.
Chociaż danych na ten temat wciąż jest niewiele, istnieją dowody na to, że dyskryminacja rasowa nie tylko szkodzi zdrowiu osób bezpośrednio nią dotkniętych, ale może również mieć wpływ na zdrowie ich dzieci i wnuków. Epigenetyka zajmuje się takim wpływem czynników środowiskowych na aktywność genów. – Rasizm i struktury rasistowskie rozwinęły się na przestrzeni dziejów i dlatego są ściśle powiązane ze społeczeństwami – twierdzi psychiatra.
Organizacja praw człowieka Amnesty International stwierdza: „Czy to umyślnie, czy nieumyślnie, większość ludzi rasy białej na co dzień zachowuje się rasistowsko”. Dlatego ważne jest, aby zdawać sobie sprawę z różnych form rasizmu i zachowywać się i wypowiadać w sposób, który wykluczy podejrzewanie nas o jakiekolwiek jego przejawy.
Artykuł ukazał się pierwotnie nad stronach Redakcji Niemieckiej DW.