Covid. Parlament Europejski za luzowaniem patentów
10 czerwca 2021
O uchylenie patentów na szczepionki od miesięcy na forum Światowej Organizacji Handlu (WTO) zabiegają Indie oraz Republika Południowej Afryki, a w maju za czasowym zniesieniem patentów opowiedział się Waszyngton, który jednak do dziś nie podał szczegółów swej propozycji.
– Zniesienie patentów brzmi atrakcyjnie, ale to nie jest żadne cudowne rozwiązanie na zakończenie pandemii – powiedział Charles Michel, szef Rady Europejskiej. Kraje członkowskie UE, które Komisja Europejska teraz reprezentuje w dziedzinie szczepionek w WTO, wciąż – deklarując wprawdzie gotowość do rozmów o pomysłach USA – w rzeczywistości nadal promują swe alternatywne pomysły na zwiększanie dostępu biedniejszej części świata do szczepionek.
Obrońcy praw człowieka krytykują
Opór Unii wobec uchylania patentów jest ostro krytykowany m.in. przez Human Rights Watch, a także rozpala debaty w Parlamencie Europejskim. Przyjęta dziś rezolucja (355 głosów za, 263 przeciw, a 71 europosłów się wstrzymało) wzywająca do „konstruktywnych rozmów” o uchyleniu ochrony patentowej (i przestrzegająca, że to powinno być tylko tymczasowe rozwiązanie) nie jest wiążąca dla rządów unijnych czy nawet Komisji Europejskiej. Jednak stanowi dużą presję polityczną, by Bruksela przemyślała sprawę patentów.
Obradująca w Genewie specjalna grupa w ramach WTO, która zajmuje się własnością intelektualną, już wczoraj (09.06.2021) zdecydowała o przystąpieniu do negocjacji zarówno nad pomysłem trzyletniego uchylania patentów na szczepionki covidowe (propozycja Indii), jak i nad alternatywnymi pomysłami Brukseli. Jednak rokowania mogą zająć miesiące, a ostatecznie nie obejdzie się bez zgody UE, więc losy patentów i tak są w rękach Zachodu.
Także Parlament Europejski w swej uchwale nawiązuje do negocjacji w sprawie tymczasowego zwolnienia z reguł WTO co do patentów, co zwolennicy ich uchylenia obwieścili swym zwycięstwem. – Dziś Parlament Europejski wzywa do tymczasowego zwolnienia z ochrony patentowej. Robią to także naukowcy, laureaci Nagrody Nobla, a nawet wiele międzynarodowych organizacji pozarządowych. Na świecie jest wystarczająco dużo mocy produkcyjnych, które nie są wykorzystywane, ponieważ po prostu nie uzyskano licencji – powiedział czeski europoseł Marcel Kolaja z frakcji Zielonych. Ale obrońcy patentów zwracali uwagę, że rezolucja podkreśla wagę innych działań bogatego Zachodu, które mogą zwiększyć produkcję szczepionek.
Patenty, ale licencje przymusowe?
– Naprawdę chciałbym podnieść oczekiwania wobec prezydenta Joe Bidena, który moim zdaniem powinien przedstawić bardzo jasną i ambitną ofertę dotyczącą szczepionek. Dużo mówimy o patentach, ale na krótką metę najbardziej skutecznym przesłaniem jest to, co zrobiła Unia, oferując 100 milionów dawek reszcie świata. Chcemy, aby Biden zrobił to samo – przekonywał wczoraj Manfred Weber, szef centroprawicowej Europejskiej Partii Ludowej.
Ponadto Bruksela podkreśla, że z Unii wyeksportowano około połowę z 300 mln dawek szczepionek wyprodukowanych w UE, co mocno kontrastuje z Wlk. Brytania i Ameryką, która dopiero teraz zaczyna rozszczelniać swój faktyczny zakaz eksportu wprowadzony jeszcze przez Donald Trumpa.
Komisja Europejska w oficjalnej propozycji dla WTO, którą przekazała przed tygodniem do Genewy, wezwała do zapewnienia swobodnego przepływu szczepionek oraz ich składników. A także do ewentualnych ułatwień – to kluczowa różnica w porównaniu do USA – w korzystaniu z „licencji przymusowych” możliwych w ramach WTO. To mechanizm, który pozwala – za zgodą władz publicznych – na wytwarzanie szczepionek bez czekania na zgodę właściciela patentów, lecz dawki muszą być potem dostarczane po kosztach produkcji w krajach cierpiących na ich deficyt. A właścicielowi patentu należy się wynagrodzenie, które rekompensuje poniesione koszty.
Bangladesz bez technologii
Komisja Europejska przypomina, że reguły WTO już teraz zupełnie zwalniają z ochrony patentowej „grupę krajów najmniej rozwiniętych”, do której jest zaliczany m.in. Bangladesz mający pewne farmaceutyczne zdolności produkcyjne.
– Rozmawialiśmy z Bangladeszem. Mówią, że nie są w stanie z tego skorzystać, bo nie mają know-how, jak produkować szczepionki na covid – tłumaczy jeden z urzędników Komisji.
Dlatego Bruksela zamierza również finansowo wspierać transfer technologii szczepionkowych do Azji czy Afryki (i dlatego namawia też w ramach WTO). Ale przekonuje, że takiemu transferowi najbardziej sprzyja współpraca posiadaczy patentów w ramach dobrowolnych licencji.