Brzemienny w skutki dzień w historii Niemiec

Od 1989 roku 9 listopada przypomina wydarzenie, które zmieniło świat: upadek berlińskiego muru. 3 października 1990, po 41 latach podziału, Niemcy znowu były zjednoczone. Ze zniknięciem z niemieckiej ziemi drugiej dyktatury, z upadkiem NRD, skończyło się też panowanie realnego socjalizmu. Z politycznej mapy Europy zniknął cały socjalistyczny Blok Wschodni kładąc kres konfliktowi Wschód-Zachód. 9 listopada był brzemiennym w skutki dniem w historii Niemiec i Europy.

Koniec monarchii

W historycznym kalendarzu Niemiec 9 listopada kilkakrotnie jest znaczącą datą. W 1918 r. socjaldemokrata Philipp Scheidemann proklamował z okna Reichstagu republikę demokratyczną. „Robotnicy i żołnierze, bądźcie świadomi historycznego znaczenia tego dnia. Stało się niesłychane. Przed nami ogrom pracy. Wszystko dla ludu! Wszystko dzięki ludowi! (…) Niech żyje Nowe, niech żyje Republika Niemiec” – ogłosił. Był to koniec panowania cesarza Wilhelma II i upadek monarchii.

Młoda demokracja nie miała w Republice Weimarskiej łatwego startu. Lewica i prawica chciały się jak najszybciej zwalczyć. 9 listopada 1923 r. narodowi socjaliści pod wodzą Adolfa Hitlera podjęli w Monachium nieudaną próbę zamachu stanu. Dziesięć lat później Hitler przejął władzę wpędzając Niemcy i świat w niewyobrażalną katastrofę: II wojnę światową.

Preludium Holokaustu

Jeszcze przed ostatecznym wybuchem tej katastrofy Żydzi byli stopniowo pozbawiani praw, by w końcu od 1942 r. stać się ofiarami masowej zagłady.

9 listopada 1938 r. w całej III Rzeszy zapłonęły synagogi. Tłuszcza splądrowała żydowskie sklepy. Pogrom, który przeszedł do historii pod cyniczną nazwą „Kryształowej Nocy” przypłaciło życiem stu Żydów, 26 tysięcy zostało wywiezionych do obozów koncentracyjnych. Było to przedpole piekła, „próba generalna” Holokaustu.

Upadek muru berlińskiego

9 listopada 1938 r. jest najstraszliwszym dniem w szeregu tych brzemiennych w skutki dat. Trudno o większy kontrast, jakim był 9 listopada 1989, dzień upadku muru berlińskiego. „Szaleństwo” – słowo to chyba najczęściej padało z ust mieszkańców NRD, dla których nagle otworzyła się tej nocy granica. Od miesięcy trwały protesty przeciwko rządom SED. Tysiące ludzi uciekło. Presja na bonzów NRD rosła z dnia na dzień, ale prawie nikt nie liczył się z takim rozwojem wydarzeń.

Po „natychmiast, bez zwłoki” – odpowiedzi sekretarza KC SED Guentera Schabowskiego na pytanie, od kiedy będą obowiązywały ułatwienia dla obywateli NRD w podróżach na Zachód, nic nie mogło już powstrzymać biegu wypadków.

Artykuł pierwotnie ukazał się w listopadzie 2022 roku.