Франциско и Кирил: Светот од нас очекува дела
13 февруари 2016
Уште пред да почне, речиси тричасовната средба насекаде го доби епитетот „историска“. Од заедничката декларација од 30 точки, во која постојат и слаби места и воопштени формулации, сепак во многу детали се чита целосно нова перспектива во односите. А доколку се фрли поглед врз историјата, дури тогаш се покажува исклучителното значење на заедничкиот документ.
Покрај верските аспекти, документот тематизира три актуелни политички проблематични области. Прво, тоа е драматичната ситуација на христијаните и другите малцинства на Блискиот Исток и во Северна Африка. Уништувањето семејства и цели села, пустошењето, варварските пљачкосувања. Двајцата црковни поглавари ја повикаа меѓународната заедница на обединување заради ставање крај на насилството и теророт. Тие побараа хуманитарна помош во голем обем за настраданото население и за бројните бегалци.
Ваквиот третман на темата Блиски Исток беше најавен и оттаму и очекуван. Очекувано беше и дека папата и патријархот ќе се изјаснат за значењето на бракот и семејството. Од тоа стравуваа многумина, зашто е познат ставот на Кирил во поглед на хомосексуалците. Во два дела на заедничкиот документ се чита и жалењето поради изедначувањето на „други форми на заеднички живот“ со бракот. Нема трага од повремено пројавениот тивок респект кај Франциско во поглед на другите форми на заедничко живеење.Тука својот став успеала да го протурка московската линија, наспроти од нејзин аспект „западниот распад на вредности“. Затоа пак Франциско успеал да издејствува неколку делови во кои се зборува за загрозувањето на екологијата и неправедноста во системите на меѓународните односи.
Најмногу зачудува тоа што папата и патријархот воопшто се изјаснија околу состојбата во Украина и начинот на кој тоа го направија (тука не се прави разлика меѓу Украина и Источна Украина или Крим). Во документот стои дека станува збор за спор „кој општеството го втурна во тешка економска и хуманитарна криза“. А опомената од двајцата до црквите во Украина да не поддржуваат натамошно продлабочување на конфликтот, некои руско-православни свештеници може да ја примат како упатена на нивна адреса.
Но, кај темата Украина важи исто како и при најновата ескалација во Сирија: формулации за можните политички одговорни лица, а улогата на Русија не е спомената. Во тоа значи секој може да чита и толкува според своја желба.
Сепак, останува забележителна конкретноста на документот. Исто како и неговите основни постулати за екумената, за заедништвото на црквите. Светот „од нас не очекува само зборови, туку и конкретни дела“, се вели во текстот. Омразата, која во минатите децении имаше повремено прозвучуваше од кај православието, е надмината. Во друг дел од документот станува збор за интеррелигиозен дијалог и дух на почитување кон другите верски убедувања и традиции. Тука можеби можат да се препознаат реформистистичките цркви, но за жал тие никаде не се изречно споменати.
Во Москва во деновите пред средбата меѓу папата и патријархот постоеја размислувања, а секако и надеж, дека средбата на Куба ќе ја зајакне позицијата на рускиот патријарх во рамките на православието, токму наспроти врховниот поглавар на православието, грчко-православниот патријарх од Константинопол, Вартоломеј. Но Гркот, извонреден теолог, сигурно може да остане опуштен. 75-годишниот патријарх уште во текот на средбата на двајцата, испрати еден Твит: дека се моли за своите двајца браќа во Христос, папата Франциско и „пат“ Кирил. И дека неговиот претходник Атинагора во 1964 година со папата Павле Шести го почнал дијалогот, кој сега дава плодови.
Изгледа малку неумесно кога еден 79-годишник и еден 69-годишник, кои меѓусебно се нарекуваат браќа, се среќаваат за првпат во својот живот. И кога официјално се поздравуваат, наместо да сакаат срдечно да се прегрнат. Но, оној кој поминал толкав долг пат како папата Франциско од Рим и патријархот Кирил од Москва за да стигне до Хавана, ќе успее. Ќе го совлада симболички долгиот пат низ вековите на непријателство и годините на тајна црковна дипломатија за пробивање пат за разговори. Дали двајцата ќе се сретнат повторно? Тогаш барем поздравувањето би било потопло.