Која е стратегијата на Кремљ за Бугарија?

51-годишниот Емил* поминал низ сите проруски организации во Бугарија како член или близок соработник: од националното движење „Русофили“ на обвинетиот за шпионажа Николај Малинов, преку политичката партија „Преродба“, па сѐ до другите „ѕвезди во подем“ на проруското небо како „Русофили Бугарија“ (СРБ). Тој се приклучил на проруските кругови во Бугарија околу 2014 година. 

Емил тврди дека додека бил припадник на русофилската заедница, кога ќе увидел опасност за националната безбедност, испраќал сигнали до властите. По руската инвазија на Украина на 24 февруари 2022 година, Емил се изјаснува против војната, а заканите кон него започнаа веднаш. „На една од социјалните мрежи ми испратија снимка од егзекуција за да размислам што правам“, вели тој за ДВ. 

Која е стратегијата на Кремљ за Бугарија? 

Која е причината за напливот на проруски организации во Бугарија - политички и општествени, невладини? Одговорот е едноставен. Од „Атака“, преку „Преродба“, до неодамна формираната партија на Стефан Јанев - прорускиот електорат и симпатизерите на Москва отсекогаш биле предмет на сериозен интерес и додворување од моќниците. 

Експерт за национална безбедност и поранешен вработен во секторот**, кој побара анонимност, изјави за ДВ дека уште во 2015 година, Москва одлучила да ја прекине финансиската поддршка за „Атака“. Причина за тоа, според него, била што партијата самата се довела во маргинална  ситуација. Влијанието на традиционално блиската до Русија, Бугарската социјалистичка партија, според самите Руси, слабее. 

„До анексијата на Крим во 2014 година, Русија вршеше хибридни операции само во земјите од поранешниот Советски Сојуз. Потоа почна да го прави тоа низ целиот свет“, вели поранешниот функционер. Истовремено, тој нагласува дека Москва пред повеќе години знаела дека со текот на времето нејзиното влијание во Бугарија опаѓа, а нејзините перспективи, вклучително и во енергетската сфера, биле сериозно ограничени. Кремљ добро знае дека односот кон големите руски проекти во Бугарија е негативен, бидејќи луѓето ги поврзуваат со корупција и збогатување на локалната олигархија, објаснува тој.    

Во својата стратегија за Бугарија, Кремљ исклучува директна сила и средства и главно се потпира на играњето со малцинствата, проруските сили како партиите и невладините организации, економската зависност и инвестициите, додаде експертот. Русија дојде до заклучок дека концептите како „братски народи“ и „братучеди“ се веќе истрошени и не функционираат. 

Случаите со труењето на производителот на оружје Емилијан Гебрев и експлозиите во голем број бугарски воени фабрики, во кои обвинителството со години подоцна најде руска врска, прават исклучок од општата политика да не се употребува сила. Во исто време, напливот и внатрешниот натпревар меѓу проруските организации и партии во Бугарија во последните години се совпаѓа со опишаната стратегија. Веќе во 2015 година разузнавачите откриле руски воени инструктори кои обучувале „бугарски патриоти“ на Габровскиот Балкан, посочува експертот за национална безбедност.  

Во 2016 и 2017 година, германската телевизија ЗДФ и италијанската РАИ 3 прикажуваа опширни извештаи во кои Руси ја обучуваа проруската паравоена организација Варна, Воениот сојуз „Васил Левски“. Таа и поврзаната со неа БНО „Шипка“ низ годините повеќепати повикуваа на државен удар. 

По обвинувањата против Малинов: нови знаменосци 

По обвинувањата против Николај Малинов во русофилските кругови во Бугарија, дојде до промена. Новите лидери не блескаат со светли политички и пропагандни тези и се позиционираат во паравоениот и безбедносниот спектар. Емил тврди дека малку познатиот сојуз „Русофили Бугарија“ добил многу поддржувачи на сметка на движењето на Малинов, откако овој беше изведен пред лицето на правдата во 2019 година. За ДВ, Емил го објаснува слабеењето на структурата со страв кај нејзините следбеници. „Русофилите во Бугарија се слаби. Тоа е она што ги прави толку опасни“, вели тој. „Организацијата на Малинов во моментов е изедена, уништена е“. 

Лидерот на сојузот „Русофили Бугарија“, кој што не е регистриран, се претставува како Максим Суворов и може да се види на фотографиите со руската амбасадорка Елеонора Митрофанова на интернет. Организатор е на заштитата на споменикот на Советската армија и на поворката „Бесмртен полк“ во Софија. Суворов на својот Фејсбук профил ја демонстрираше поддршката на неговата невладина организација за само една политичка сила - „Преродба“. 

Од раскажувањето на Емил не е сосема јасно дали, според него, нерегистрираниот синдикат на Суворов како главна цел има ширење на руски тези и демонстрација на присуство или едноставно наплата на членарина. Со оваа организација се поврзува уште едно фантомско општество - „Меѓународна дипломатија за мир“. Според Емил, таа сакала да ги промовира идеите за рускиот свет и мир, како и подобро да го позиционира сопственото раководство. 

Членската карта на „Меѓународната дипломатија за мир“ ги имитира симболите и логото на Обединетите нации. На лош англиски, документот го претставува носителот како дипломат и „одобрен агент на Обединетите нации“. Таква организација исто така не постои ниту во бугарските регистри, ниту во структурите на Обединетите нации.   

Бугарија - во епицентарот на источното русофилство 

Другиот лидер и заменик на Суворов во двете фантомски организации е Унгарецот Тамаш Јено Секереш, меѓународна „ѕвезда“ на бугарската русофилија. На состанокот на „Преродба“ во 2018 година, лидерот Костадин Костадинов го претстави пред партијата како член на унгарската националистичка партија „Јобик“ и на самата „Преродба“. Започнувајќи како екстремно десничарска екстремистичка и антисемитска организација, Јобик сега се врти кон поумерен политички конзервативизам. Таа има 10 места во парламентот во Будимпешта и еден европратеник. Секереш е и поранешен кандидат за европарламент на „Преродба“. 

„На сите многу брзо им се допадна Тамаш поради неговата активност и претприемништво“, се сеќава Емил. Името на Унгарецот бугарските медиуми првпат го споменаа во 2016 година по повод „доделувањето“ на фиктивни воени чинови на ловците на бегалци Динко Валев, Петар Низамов и граничарите Вулкан Хамбарлиев, кој во 2015 година уби Авганистанец од рикошетиран куршум.  

Кој ги контролира проруските организации? 

Останува нејасно прашањето дали бугарските служби имаат барем делумна контрола врз проруските организации во земјата. Ваквата контрола треба да биде грижа на ДАНС, но ДАНС е пробиен, коментира поранешниот безбедносен функционер за ДВ. Во службите во моментов има цели одделенија кои не се лојални на Бугарија, уверен е Емил. 

Изворот, исто така, коментира дека невладините организации поврзани со поранешни службеници за спроведување на законот и структури ориентирани кон војската се полни со некритични поддржувачи на Путин. Тој, исто така, тврди дека некои од учесниците во проруските демонстрации во последните месеци добиле пари што поминале преку популарен криминален херој од северна Бугарија. 

Бугарските и руските служби, вклучително и во моментов, одржуваат работни линии на комуникација, објаснува експертот за национална безбедност. Неодамнешен пример за тоа е ослободувањето на морнарите од бродот „Царевна“, кој беше блокиран во Мариупол. Додека Бугарите беа на бродот, премиерот Кирил Петков кон крајот на април објави дека е во тек специјална операција за нивно ослободување, во која Софија комуницира и со Украина и со Русија.  

Додека обвинителството се занимава со теми кои се атрактивни за јавноста, како руски шпиони и русофилиja, засега нема индикации дека бугарските институции се заинтересирани за можно учество на луѓе блиски до власта во големи бизнис скандали со руско учество и корупциски потенцијал. 

*Името е сменето

**Редакцијата располага со имињата на интервјуираните