Новиот Елисејски договор треба да ја обнови ЕУ

Кога францускиот претседател Шарл де Гол и германскиот канцелар Конрад Аденауер го потпишаа Елисејскиот договор на 22 јануари 1963 година, двајцата државници се обврзаа на помирување меѓу двете земји "смртни непријатели„. Од поранешнит закрвени воени противници тие станаа европски партнери. Со договорот за германско – француско пријателство владите во Бон и Париз договорија обврзувачки консултации, тесна политичка соработка и широка размена младинска размена. Повеќе од 8,4 милиони млади Германци и Французи оттогаш беа дела од програмата за размена на соседните земји.

Зошто нов договор?

Најавата дојде за време на јубилеот од потпишувањето на Елисејскиот договор: францускиот претседател Емануел Макрон и германската канцеларка Ангела Меркел минатата година се договорија за нов договор за германско – француско пријателство. Документот на 16 страници треба да биде потпишан во вторник во Ахен. Со „Ахенскиот договор" треба да се продлабочи пријателството а „меѓусебните односи да се издигнат на едно повисоко ниво", се вели во официјалното објаснување и се додава дека треба да донесе подобрувања за граѓаните.

Идеата за вакво нешто не е нова. Пред се француската страна повеќепати предлагаше да се обнови договорот иако со текот на времето договорот бил дополнуван со разни поддоговори.

Со оглед на тоа дека Елисејскиот договор, за жал, само го опишува процесот на соработка, не станува збор да се менува суштината на договорот туку да се испрати политички сигнал: Берлин и Париз сакаат да влезат во една нова етапа на германско – француската соработка и со тоа да го подтготват теренот за реформа на Европската Унија. Истовремено интезивирањето на партнерството е и јасен повик против предизвиците од растечкиот популизам и национализам во Европа.

Што се менува со новиот Елисејски договор?

Во своето заедничкото објаснување Меркел и Макрон се осврнаа на иницијативи во различни политички домени. Така „Ахенскиот договор" во основа е проширување на програмата за размена на граѓаните меѓу двете земји, продлабочена соработка во Европа, во надворешна и безбедносна политика како и посилна економска интеграција која вклучува и координирана политика за заштита на животната средина и климата.

Политиката во однос на бегалците не е конкретно спомената и владите на двете земји во однос на ова остануваат според она што е пропишано во рамките на претходниот Елисејски договор. Во заедничка резолуција на германскиот Бундестаг и француското собрание двата парламенти веќе повикаа на потесна соработка меѓу народите и наведувајќи конкретни примери кои сега треба да се имплементираат. Тие се движат од заеднички центри за стручно образование до еден германско – француски центар за вештачка интелегенција. Освен тоа со германско – француски парламентарен договор треба да се зајакне размената меѓу двата парламента. Понатамошна цел со договорот е рамномерно да се имплементираат директивите на ЕУ во двете земји.

Јазиците во фокусот

Стоечки овации имаше на крајот на јануари за почесниот гостин на јубилејот за одбележување на годишнината на Елисејскиот договор: добри 15 минути Франсоа де Раги, претседател на француското собрание зборуваше, а потоа пратениците станаа од столчињата да му аплаудираат. 44 годишниот Французин целиот свој говор го оддржа на германски јазик. Ваков тип на сигнали има се почесто – но првенствено се само на политичко ниво.

55 години по потпишувањето на Елисејскиот договор се зголеми бројот на политичарите на водечки позиции кои ги зборуваат двата јазика. Пред се францускиот претседател Емануел Макрон е опкружен со добри познавачи на германскиот јазик. Сосема поинаков е трендот во општеството: бројот на Французи кои учат германски јазик стагнира на едно многу ниско ниво. Додека за време на Де Гол, речиси половина од француските ученици учеа германски, денес се само 15%. И во Германија опаѓа бројот на лица што учат француски јазик. Одговорноста за ваквиот пад, покрај доминацијата на англискиот јазик е и зголемениот интерес за учење на шпански јазик во германските и француските училишта. Поради тоа промицијата на јазиците игра важна улога во новиот Елисејски договор.

Важна тема – економијата

Германија за Франција е најважниот економски и трговски партнер. Двете држави сакаат уште потесна соработка на овој план. Со Ахенскиот договор треба да се постигне поголем германско – француски економски простор и да се намалат бирократските пречки. „Не само со заеднички пазар, туку и со заеднички регулативи во трговско право, законите за стечај и трговски друштва, со еднаква основа за пресметка на данок што води кон заклучокот: заедно сме подоби отколу секој сам за себе," изјави претседателот на германско-француската парламентарна група во Бундестагот, Андреас Јунг, во интервју за ДВ.

Желбата за усогласување не е нова – уште претседателот Никола Саркози и канцеларката Ангела Меркел во 2011 година договорија единствен персонален данок во двете земји. Но имлементацијата сепак не траеше долго бидејќи се појавија многу пречки. Колку може да биде тешка економската меѓусебна соработка може да се види во Баден и Елзас, каде има недостаток на работна сила, но истовремено и висок степен на невработеност: во пограничните области двете земји би можеле да напредуваат со взаемна соработка. Но, во пракса пречките се сѐ уште високи. Франција од страв од „ефтина конкуренција" од источно-европските земји креираше голема бирократија, поради што и германските занаетчии се жалат дека де-факто францускиот пазар е затворен.

Безбедност и вооружување

Најновиот Елисејски договор ја опфаќа и германско – француската соработка во одбраната и борбата против тероризмот. Двете земји веќе поставија пат на заедничка соработка на овој план. Уште од 1989 година има заедничка воена германско-француска бригада. Додуша веќе неколку години нема многу активности околу оваа бригада и таа не игра голема улога во военото секојдневие. Поради тоа што филозофиите на секогаш подготвените за интервенција, Французи и Германците секогаш резервирани за воена акција, доста се разликуваат од секогаш било тешко да најдат конкретни заеднички проекти на тема воено-безбедносна политика. Ова треба да се подобри: Германија и Франција гарантираат дека меѓу другото во случај "една од земјите да биде воено нападната", другата исто така ќе интервенира воено во нејзина одбрана. Во однос на извозот на оружје двете земји сакаат прво да развијат заеднички правила. Додека Германија привремено го стопираше овој извоз за Саудиска Арабија, Франција и понатму лиферува оружје во Ријад.

Дигитална иднина

Просперитетот на 21 век е тесно поврзан со дигиталната револуција. Во однос на ова партнерите сакаат да стимулираат „ дигитална унија". До сега на овој план доминират американските гиганти како Епл, Гугл, или Амазон. Германија и Франција би можеле како што бараат и пратениците, со креирање на „германско- француски центар за вештачка интелегенција", да се обидат со парите на даночните обрзници директно или индиректно да им помогнат на европските претприемачи.

Еден ваков сличен план во минатото пропадна. Кога Гугл го започна својот глобален триумф, германскиот канцелар Герхард Шредер и францускиот претседател Жак Ширак иницираа креирање на германско-француски интернет пребарувач. Но, по една година од најавата Германија се повлече од проектот Куеро.